Kýrsal yerleþimlerin en önemli bileþeni olan köyler, kendine özgü yaþam biçimleri, arazi kullanýmlarý, sosyo-kültürel yapýlarý, doðal ve kültürel peyzajý, tarihsel olgusu ve mekân kurgusu ve kendine özgü doða ile iliþkili ekonomik kaynaklarý ile harmanlanmýþ mekânlardýr. Ülkemizde kýrsal mekânlara yönelik mevcut mevzuatýn günümüz ihtiyaçlarýný karþýlayamadýðý gibi içerik bakýmýndan yetersizliði ve karmaþýklýðý uzun vadede endiþe verici bir boyut aldýðý görülmektedir. Özellikle kýrsal alanlarýn sürdürülebilirliði açýsýndan kýrsal alanlarda izlenilen yasa ve politikalarýn deðiþmesini ve revize edilmesini gündeme getirmiþtir. Türkiye’deki köy yerleþimlerinin mekânsal planlama, tasarým ve yönetim süreçlerinde yaþanan eksiklikler ve sorunlar sosyal, kültürel, çevresel vb. pek çok sorunun temelini oluþturmaktadýr. Bu çalýþmada ülkemizin kýrsal yerleþimlerine yönelik kavramsal çerçevesi, mekânsal planlama ve tasarýma yönelik mevcut mevzuat (yasa ve yönetmelikler vb.) detaylý bir þekilde irdelenmiþtir. Sonuç olarak, kýrsal yerleþimler ve köylere yönelik mevzuatýn güncel, bütüncül, iliþkili ve ayrýntýlý olmamasý nedeniyle uygulamada farklý yorumlara ve çok yönlü sorunlara yol açmaktadýr. Bu nedenle kýrsal alan, kýrsal yerleþim ve köy ile ilgili kavramsal, mülki idari, yönetsel, mekânsal planlama ve tasarým boyutlarýnýn sürdürülebilir ve bütüncül olarak ele alýnmasý, gelecekteki ihtiyaç ve koþullara göre mevzuatýn revize edilmesi gerekmektedir.

Bu çalýþma, Aydýn’da faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli konut üreticilerinin geliþim süreçleri ve davranýþ kalýplarý üzerinden, 2000 ve 2010’lu yýllarda Türkiye’de yaþanan konut üretimindeki artýþýn orta ölçekli kentlerdeki yansýmalarýný incelemektedir. Kentsel mekandaki deðiþimin en önemli dinamiklerinden birisi konut üretimidir. Günümüzde konut üretimi barýnma gibi temel bir ihtiyacý karþýlayacak kullaným deðerinden ziyade, bir yatýrým aracý olarak görülmekte ve deðiþim deðeri üzerinden ön plana çýkmaktadýr. Bu çalýþmada da, konut üretimi kullaným deðerinden ziyade deðiþim deðeri üzerinden gerçekleþen bir baðlamda ele alýnmaktadýr. Literatürde 1980 sonrasý inþaat sektörü, aðýrlýklý olarak büyükþehirlerde gerçekleþen mega projeler, altyapý yatýrýmlarý, devlet politikalarý, uluslararasýlaþma, finansallaþma ve büyük inþaat üreticileri üzerinden incelenmiþtir. Oysa özellikle 2007 yýlýnda çýkan konut kredisi yasasýyla birlikte orta ölçekli kentlerde de inþaat üretimi artmýþtýr. Ýnþaat sektöründeki bu yükselme, özellikle de konut ve gayrimenkul sektöründe görünür olmuþtur. Orta ölçekli kentlerde geniþleyen konut piyasasý içindeki orta ve küçük konut üreticileri, konut üretiminde merkezileþme eðiliminde olan büyük inþaat sermayesinin girmeye tenezzül etmediði yerel ölçeklerde etkili olmaya devam ederken piyasadaki dalgalanma ve kriz eðilimleri karþýsýnda da ayakta durmaya çalýþmaktadýrlar. Bu çalýþma da, Aydýn iline baðlý Efeler, Kuþadasý, Söke ve Nazilli gibi farklý özellikler taþýyan dört yerleþimde aktif olan konut üreticilerinin eðilimleri üzerinden konut sektörünün bu bölgedeki özgünlüklerini ve konut üreticilerinin profillerini incelemektedir.

Küreselleþme, ulaþým ve iletiþim teknolojilerindeki geliþmeler, dünyada turizm sektörünün boyutunu, kapsamýný önemli ölçüde deðiþtirmiþtir. Yüksek düzeyde kýrýlgan ve riskli bir pazarý olan, çeþitli firmalar arasýndaki tamamlayýcýlýk iliþkilerine dayanan turizm sektöründe rekabet edebilmek, yerel ve özellikle küresel iliþkiler kurmayý gerektirmektedir. Bu özellikleriyle turizm sektörü að tipi örgütlenme yapýsý sergilemekte ve farklý ölçeklerde (yerel, ulusal ve küresel) ve farklý düzeylerde (dikey ve yatay iliþkiler) iliþki tiplerinin oluþmasýna neden olmaktadýr. Að iliþkileri, farklý turizm kurumlarý arasýnda birbirini tamamlayýcý dikey iliþkilerin yanýsýra ayný nitelikteki turizm kurumlarý arasýnda rekabetçi ve dayanýþmacý birlikteliklerin oluþmasýný saðlamaktadýr. Turizm kümelerindeki aðsal iliþkiler, deðiþen koþullara uyum saðlamayý, hizmetleri çeþitlendirmeyi, gelecek talebi oluþturmayý mümkün kýldýðý gibi, iþlem maliyetlerinin düþürülmesi ve farklý alanlarda dýþsal ölçek ekonomilerinden yararlanma gibi avantajlar saðlamaktadýr. Bu çalýþma, Alanya turizm kümesinde farklý büyüklükteki konaklama iþletmelerinde firma büyüklüðünün yerel ve küresel aðlara eklemlenmesindeki rolünü, farklý türdeki iliþkiler çerçevesinde ele almaktadýr. Turizm sektöründe “konaklama iþletmelerinde farklý aðlarda firma büyüklüðü að iliþkilerini ele almasýyla” turizm kümelerine iliþkin literatüre katký koymayý hedeflemektedir. Araþtýrmada Antalya Turizm Kümesinin bir alt bölgesi Alanya örneklem olarak seçilmiþ, konaklama iþletmelerinin %10’una anket uygulanmýþtýr. Ölçme yapabilmek için yüzde daðýlým deðerleri kullanýlmýþ ve iliþkiler matrisiyle karþýlaþtýrma yapýlmýþtýr. Çalýþma, konaklama iþletmelerinde sektörel iliþkilerin firma büyüklüðü ve iliþkilerin mekânsal düzeyi çerçevesinde farklýlaþtýðýný göstermektedir. Bulgular, tüm að iliþkilerinde küçük ölçekli firmalarýn sadece yerel aðlarda güçlü iliþkiler kurabildiðini; büyük ölçekli firmalarýn tüm aðlarda güçlü küresel iliþkiler kurabildiðini; orta ölçekli firmalarýn ise hem yerel hem küresel düzeyde güçlü iliþkiler kurabildiklerini ortaya koymaktadýr.

Trakya Bölgesi, Ýstanbul’a olan yakýnlýðý, güçlü sanayi altyapýsý ve ülkemizin batýya açýlan kapýsý olmasý nedenleriyle, yoðun yük hareketliliðine konu olmaktadýr. Bölgede karayolu taþýmacýlýðýnýn dengesiz hakimiyeti söz konusudur. Lojistik unsurlar plansýz ve kontrolsüz geliþmekte, bölgenin plan bütünlüðünü tehdit etmekte ve lojistik performansýný zayýflatmaktadýr. Benzer deneyimler yaþayan bölgelerde, çözüm olarak lojistik köyleri geliþtirmiþlerdir. Bu baðlamda, çalýþmamýz Trakya'da yapýlmasý düþünülen lojistik köy için en uygun yeri tespit etmeyi amaçlamaktadýr. Lojistik köy yer seçimi için; ekonomik, kolay anlaþýlabilir, hýzlý, kalitatif ve kantitatif verilerin birlikte kullanýlabildiði esnek ve evrensel bir modelin oluþturmasý hedeflenmiþtir. Bu modelin oluþturulmasý sürecinde literatür taramasý ve alan çalýþmasý verileri eþ zamanlý olarak sürece katýlmýþtýr. Literatürde, lojistik köy yerseçimi için çok kriterli karar verme teknikleri arasýnda yer alan AHP ve TOPSIS yöntemlerinin en çok tercih edilen iki yöntem olduðu tespit edilmiþtir. Bu veriden hareketle, çalýþmamýz bu iki yöntemi karþýlaþtýrmalý bir biçimde yorumlamaktadýr. Literatür taramasýna ek olarak alan çalýþmasý yapýlmýþ, yerseçimi ölçütleri, alt ölçütleri ve seçenekleri uzmanlarla derinlemesine mülakatlar geliþtirilmiþtir. Lojistik köy yerseçimi için eriþilebilirlik, maliyetler, arazi özellikleri ve sosyal fayda ölçütleri dikkate alýnmýþtýr. Seçenekler; Tekirdað, Çerkezköy, Marmara Ereðlisi ve Havsa olarak belirlenmiþtir. Araþtýrmanýn bulgularý, AHP ve TOPSIS uygulamalarýnýn uyumlu ve tutarlý sonuçlar verdiðini göstermiþtir.

Köy Enstitüleri, Cumhuriyet’in ilaný ile birlikte çaðdaþlaþma sürecine giren Türkiye’nin, örnek gösterilen eðitim kurumlarýndan olmuþtur. Dönemin köy enstitüleri projesi ile baþkent Ankara’nýn vizyonu bir araya gelerek, Ankara’ya baðlý Hasanoðlan Beldesi’nde, köy enstitülerine öðretmen yetiþtiren bir Yüksek Köy Enstitüsü kurulmuþtur. Köy enstitüleri, genel itibariyle, kýrsal alanlarda kalkýnmayý en etkin ve hýzlý biçimde saðlama amacýyla geliþtirilmiþ özgün birer kurumdurlar. Enstitüler, sosyal etkilerinden mekânsal organizasyonlarýna, yerleþkelerinde insan ölçeðine uygun yapýlardan çok yönlü eðitim sistemine, yapým süreçlerinden zaman içerisinde geçirdikleri dönüþümlere kadar, birçok anlamda diðer eðitim kurumlarýndan ayrýþan nitelikler taþýmaktadýrlar. Hasanoðlan Yüksek Köy Enstitüsü (HYKE) de, Cumhuriyet aydýnlanmasýnýn baþkent Ankara’sýnýn lokomotiflerinden biri olmasýnýn yaný sýra, yerleþkesi ve yerleþkenin mekânsal nitelikleri ile kayda deðer bir yere sahiptir. HYKE, halen eðitim kurumu olarak kullanýlmakta olup, günümüze dek adýnýn ve kapsamýnýn deðiþtiði bir kaç evre yaþamýþtýr. Çalýþmanýn amacý; HYKE’nin günümüze kadar yaþadýðý deðiþiklikleri yerleþke ölçeðinde mekânsal boyutlarýyla araþtýrmaktýr. Araþtýrmanýn yürütülmesinde, yerleþkenin tarihine ýþýk tutan yazýlý, görsel belgeler ve görüþmeler ile saha çalýþmasýndan yararlanýlmaktadýr. Enstitünün farklý evrelerinde geçirdiði dönüþümler neticesinde, yerleþke mekânlarýnda yok olma, küçülme, atýl kalma, iþlev deðiþikliði gibi yönlerde deðiþimler meydana geldiði ortaya çýkmaktadýr.

Bu makale, planlama yazýnýnda giderek önem kazanan kent plancýsýnýn politik rolüne odaklanmaktadýr. Amacý, ilk olarak, özellikle teknokrat ve iletiþimci/müzakereci plancý rollerine bir alternatif olarak savunulan plancýnýn politik rolünün pratikteki anlamýný ve somut düzeyde oluþabilecek politik rolleri ortaya koymak; ikinci olarak da, bunlarýn karþýsýna çýkan olanak ve engelleri Türkiye örneði üzerinden tartýþmaktýr. Makale öncelikle politik rolün kuramsal temellerine bakmakta, siyaset felsefesi alanýndaki tartýþmalarý temel alarak, ‘politik olan nedir?’ sorusu üzerinde durmaktadýr. Daha sonra, politik rolün planlama yazýnýndaki yerine bakýlmakta ve iletiþimsel planlamaya bu rol çerçevesinde yapýlan eleþtirilere yer verilmektedir. Bir sonraki bölümde; rant yaratma odaklý kentsel dönüþüm tehdidi altýndaki mahallelere plancýlar tarafýndan destek verme ve refakat etme süreçlerinde, yine plancýlar tarafýndan kamusal alanlarý savunmaya yönelik yürütülen muhalefet süreçlerinde ve Þehir Plancýlarý Odasý tarafýndan neoliberal kentsel projelere karþý açýlan davalarý merkezine alan yasal süreçlerde somut anlamda ortaya çýkan politik roller irdelenmektedir. Bu kapsamda; refakatçi rol, kamusal alanlarý savunucu/aktivist rol ve yasal mücadeleci rol olmak üzere üç farklý politik rol ortaya konulmaktadýr. Sonuç olarak makale, plancýnýn teknokrat ve iletiþimci/müzakereci rolünün yanýnda, planlama kararlarýnýn veya mekânsal müdahalelerin niteliðine göre farklýlaþan politik rollerinin de olduðunu savunmakta ve bu rollerin planlamanýn demokratikleþmesi açýsýndan gerekliliðini ortaya koymaktadýr. Bununla birlikte, makale, plancýnýn politik rolünün zaman boyutuna, diðer plancý rolleri ile iliþkiselliðine ve son olarak da sürekliliðine ve gücüne iliþkin çýkarýmlarda bulunmaktadýr.

Kapasite geliþtirme, uluslararasý mecrada sýkça üzerinde durulan ve sunduðu olanaklar yordamýyla tüm disiplinlerde öne çýkan bir yaklaþýmdýr. Bu yaklaþýmýn koruma alanýna taþýnmasý düþüncesi, güncel miras çalýþmalarýnýn dikkat çekici konu baþlýklarý arasýnda deðerlendirilebilir. Bu çerçevede, kiþi ve topluluklarýn bilgi, beceri, yeti ve davranýþlarýnýn iyileþtirilmesi, kurumsal/örgütsel yapýlarýn güçlendirilmesi ile miras ve baðlamý arasýndaki iliþkinin dinamikleþtirilmesi gibi çeþitli arayýþlar da ilgili perspektifte giderek önem kazanmaktadýr. Bu makale, öncelikli olarak kapasite geliþtirmenin koruma alanýna uyarlanmasýný ve yaklaþýmýn kavramsal çerçevesinin detaylý bir biçimde irdelenmesini amaçlamaktadýr. Dünya Mirasý Kapasite Geliþtirme Stratejisi’nde sözü geçen ana temalar arasýnda yer alan “yerel topluluklarýn dahiliyeti, sivil toplum kuruluþlarý ve yönetim sürecinde yer alan diðer paydaþlar” ile baðlantýlý bir katýlým düþüncesine odaklanan araþtýrmanýn örneklemi olarak gündelik yaþamýn ve buna baðlý olarak miras-topluluk iliþkilerinin faal þekilde biçimlenmeye devam ettiði Bergama Çok Katmanlý Kültürel Peyzaj Alaný’nýn kent çekirdeði seçilmiþtir. Yöntemsel açýdan, Birleþmiþ Milletler Kalkýnma Programý tarafýndan önerilen kapasite geliþtirme metodolojisinden hareketle, tez araþtýrmasý özelinde özgün bir kurgu ortaya konulduðunu ifade etmek mümkündür. Bu kapsamda, alandaki anahtar aktörlere iliþkin irdelemeler yapýlmýþ, katýlýmla iliþkili mevcut ve hedeflenen kapasite ile ihtiyaçlar çözümlenmiþtir. Anahtar kelime taramasý yordamýyla kapasite belirleyicilerinin tespiti, yerel sakinlerle gerçekleþtirilen anket çalýþmasý ve yarý yapýlandýrýlmýþ görüþmeler ile araþtýrma için geliþtirilen ölçek vasýtasýyla konuyla ilgili çalýþma yapan farklý alanlardan uzmanlarýn görüþüne baþvurulmasý ve rastlanma sýklýðý analizi gibi çalýþmalar süreçte yararlanýlan farklý araçlardýr. Bu çerçevede, Bergama’ya yönelik bütüncül bir kapasite geliþtirme yaklaþýmý geliþtirilmesi hedeflenmiþtir.

Dünyada sanayileþme, kentleþme gibi biyolojik çeþitlilik üzerindeki baskýlarý artýran süreçlerin hýzlanmasý nedeniyle biyoçeþitliliðin korunmasý uluslararasý çabalarla önlenebilecek önemli bir sorun olarak kabul edilmektedir. Ekosistemler, türlerin çeþitliliði ve genetik çeþitlilik unsurlarýný içine alan biyolojik çeþitliliðin korunmasýnda, dünyada genel olarak uluslararasý ölçekte yaygýn kabul gören yerinde (in-situ) ve yeri dýþýnda (ex-situ) koruma yaklaþýmlarý benimsenmektedir. Bu çalýþmada In-situ koruma çerçevesinde, Türkiye’de biyolojik çeþitliliðin etkin bir þekilde korunabilmesi, gelecek nesillere aktarýlabilmesi ve sürdürülebilir kullanýmýnýn saðlanmasý hedefi doðrultusunda Kayseri Sultan Sazlýðý örneðinde (doðal sit alaný, milli park, sulak alan ve tabiatý koruma alaný statüsünde) korunan alanlarýn planlanmasý ve yönetimi süreci deðerlendirilmektedir. Bu deðerlendirmenin yapýlmasýnda, RAPPAM (Rapid Assessment and Prioritization of Protected Area Management) Yöntemi ve Yönetim Etkinliðini Ýzleme Aracý (METT-Management Effectiveness Tracking Tool Method) kullanýlmýþtýr. Bu doðrultuda, korunan alanlarýn planlanmasý ve yönetiminde amaç ve hedefler, kurumsal yapý, planlama yetkileri, yasal çerçeve, sürdürülebilir geliþme stratejileri, katýlýmcý planlama yaklaþýmý ve uygulama sürecine yönelik sorunlar tespit edilmiþtir. Araþtýrmanýn ortaya koyduðu temel sorunlar; sulak alan ekosisteminin doðal su döngüsünün bozulmasý, plansýz geliþmeler ve turizm faaliyetlerinin neden olduðu ekolojik kirlilik, farklý kurumlar tarafýndan havza içinde uygulanan yönetim ve planlama yaklaþýmlarýnýn bütünsel olmamasý, sektörler arasý entegrasyonunun saðlanmasýnda ortak anlayýþ eksikliði, ekonomik teþvik tedbirlerinin yeterli olmamasý, deneyim ve teknoloji transferinin eksikliði, izleme ve denetim faaliyetlerinin yürütülmesi için personelin ve teknik imkanlarýn yeterli olmamasý olarak belirtilebilir.

Son yýllarda yükselen nüfus, artan kentleþme, çevresel tahribat, þiddetlenen iklim krizi, gýda güvencesizliði ve halk saðlýðýna iliþkin endiþeler gibi çeþitli nedenlerle kentler gýda sistemlerini daha sürdürülebilir ve adil hale getirmek ve barýndýrdýðý nüfusun gýda ihtiyacýný karþýlamak üzere ürettiði çeþitli politikalar itibariyle gýda meselesinin önemli bir aktörü haline gelmiþtir. “Yeni gýda denklemi” olarak da anýlan kentlerin artan rolü, bugün dünyanýn pek çok kentinde yerel yönetimleri gýda meselesine iliþkin bütüncül politikalar hazýrlamaya itmektedir. Kentsel gýda stratejileri olarak da tanýmlanan bu politikalar seti, artýk kentlerin halk saðlýðýný iyileþtirmek, sosyal adaleti saðlamak, çevresel sürdürülebilirliði desteklemek üzere gýda politikalarý oluþturma çabasý olarak tanýmlanmaktadýr. Kentsel gýda stratejilerinin oluþturulmasýnda bütüncül bir yaklaþýmýn benimsenmesi, gýda zincirinin tümüne odaklanmasý ve müdahale edebilmesi ve gýda sisteminin neden olduðu çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlarýyla ilgilenmesi nedeniyle önemlidir. Gýda sisteminin yatay ve dikey boyutlarýný içerisine alan bütüncül bir yaklaþým ile geliþti-rilen Ýstanbul Gýda Strateji Belgesi (ÝGSB), Türkiye’de ilk kez bir yerel yönetim tarafýndan bütüncül þekilde hazýrlanmýþ kentsel gýda strateji belgesi olmasý sebebiyle önem arz etmektedir. Bu çalýþma ÝGSB’ye yönelik bir deðerlendirme sunmayý amaçlamaktadýr. Çalýþma iki aþamalý olarak kurgulanmýþtýr. Öncelikle literatürde tanýmlanmýþ olan gýda sistemlerinin yatay ve dikey bileþenleri üzerinden ÝGSB’nin bütüncül yapýsý deðerlendirilmiþ ve söz konusu baþlýklar altýnda eksiklikler ve öneriler ortaya konulmuþtur. Ýkinci olarak ise, gýda politikalarýnýn çok boyutlu, çok katmanlý, çok aktörlü ve çok sektörlü yapýsý ve farklý türden paydaþlarý içerisine almasý nedeniyle belgenin oluþturulma süreci deðerlendirilmiþtir. Belgenin hazýrlýk sürecinde yer alan Ýstanbul Planlama Ajansý, Tarým ve Gýda Politikalarý uzmanlarý ile yapýlan mülakatlardan elde edilen bulgular ýþýðýnda belgenin oluþturulma süreci deðerlendirilmiþ ve öneriler ortaya konmuþtur.

Bu araþtýrma, Suriyeli göçmen iþgücünün emek piyasasýna dahil olma ve istihdam hareketliliði sürecinde sosyal ve beþeri sermayenin etkisini Ýstanbul örneðinde incelemektedir. Göç süreci baþladýktan sonra göçmenler, gittikleri ülkede hayatta kalabilme, çaresizlik, aciliyet gibi nedenlerle aktif ya da yedek iþgücünün bir parçasý olarak emek piyasasýna dahil olmaktadýr. Bu süreçte göçmenler yaþadýklarý kentin mevcut istihdam sorunlarý üzerine eklenen yeni bir alan açmaktadýr. Bu araþtýrmada, heterojen grup olarak Suriyeli göçmenlerin istihdamda hareketliliði Bourdieu sosyolojisinin tariflediði sosyal ve beþeri (kültürel) sermaye kavramlarýndan yararlanýlarak ele alýnmaktadýr. Sosyal ve beþeri sermayenin kullanýmý, yeniden oluþumu ve birbirine dönüþümünün emek piyasasýna dahil olmada ve iþ hareketliliðinde etkinliði sorgulanmaktadýr. Örnek alan olarak seçilen Ýstanbul’da, Suriyeli göçmen iþgücünün emek piyasasýndaki durumunu belirli sektör özelinde ve/veya yerli iþgücünün algýsý üzerinden inceleyen akademik ilgi son yýllarda artýþ göstermektedir. Ancak daha ilginç ve bilinmeyen alan olarak Suriyeli göçmenlerin sosyal ve beþeri sermayesine odaklanan, emek piyasasýndaki süreci irdeleyen araþtýrma noktasýnda boþluk vardýr. Araþtýrmanýn literatürdeki bu boþluða katký sunmasý hedeflenmektedir. Derinlemesine mülakata dayalý keþfedici, nitel bir yöntemle ele alýnan araþtýrma kapsamýnda 35 görüþme gerçekleþtirilmiþtir. Bulgular, istihdam edilmede sosyal sermayenin bileþeni olarak sosyal aðlarýn rolünün etkili olduðunu ortaya çýkarmýþtýr. Topluluk baðlarýný kullanmalarýnýn ve yeni sosyal aðlara dahil olmalarýnýn iþe eriþimde avantaj saðladýðý gözlenmiþtir. Mekansal olarak yer seçimi ve iþ bulma konusunda pozitif baðlantý olsa da ilk iþe eriþimlerin emeðin ucuz ve güvencesiz olduðu bölgelerde yoðunlaþtýðý tespit edilmiþtir. Niteliðine uygun mesleki hareketlilikte dil becerisi, tecrübe ve eðitim gibi beþeri sermaye bileþenlerine göre farklýlaþma gözlenmiþtir.