Kırsal yerleşimlerin en önemli bileşeni olan köyler, kendine özgü yaşam biçimleri, arazi kullanımları, sosyo-kültürel yapıları, doğal ve kültürel peyzajı, tarihsel olgusu ve mekân kurgusu ve kendine özgü doğa ile ilişkili ekonomik kaynakları ile harmanlanmış mekânlardır. Ülkemizde kırsal mekânlara yönelik mevcut mevzuatın günümüz ihtiyaçlarını karşılayamadığı gibi içerik bakımından yetersizliği ve karmaşıklığı uzun vadede endişe verici bir boyut aldığı görülmektedir. Özellikle kırsal alanların sürdürülebilirliği açısından kırsal alanlarda izlenilen yasa ve politikaların değişmesini ve revize edilmesini gündeme getirmiştir. Türkiye’deki köy yerleşimlerinin mekânsal planlama, tasarım ve yönetim süreçlerinde yaşanan eksiklikler ve sorunlar sosyal, kültürel, çevresel vb. pek çok sorunun temelini oluşturmaktadır. Bu çalışmada ülkemizin kırsal yerleşimlerine yönelik kavramsal çerçevesi, mekânsal planlama ve tasarıma yönelik mevcut mevzuat (yasa ve yönetmelikler vb.) detaylı bir şekilde irdelenmiştir. Sonuç olarak, kırsal yerleşimler ve köylere yönelik mevzuatın güncel, bütüncül, ilişkili ve ayrıntılı olmaması nedeniyle uygulamada farklı yorumlara ve çok yönlü sorunlara yol açmaktadır. Bu nedenle kırsal alan, kırsal yerleşim ve köy ile ilgili kavramsal, mülki idari, yönetsel, mekânsal planlama ve tasarım boyutlarının sürdürülebilir ve bütüncül olarak ele alınması, gelecekteki ihtiyaç ve koşullara göre mevzuatın revize edilmesi gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Köy, köy tasarım rehberi, mevzuat; planlama; tasarım.Villages, which are the most important components of rural settlements, are places that are blended with their unique lifestyles, land uses, socio-cultural structures, natural and cultural landscape, historical phenomenon and space setup, and economic resources associated with their unique nature. In our country, the current legislation for rural areas cannot meet today's needs, and its inadequacy and complexity in terms of content have taken an alarming dimension over a long time. Especially in terms of the sustainability of rural areas, it has brought up the change and revision of the laws and policies followed in rural areas. The deficiencies and problems experienced in the spatial planning, design, and management processes of village settlements in Turkey are related to social, cultural, and environmental, etc. forms the basis of many problems. In this study, the conceptual framework of our country's rural settlements, and the existing legislation (laws and regulations, etc.) for spatial planning and design were examined in detail. As a result, because the legislation for rural settlements and villages is not up-to-date, holistic, relevant, and detailed, it causes different interpretations and multifaceted problems in practice. For this reason, it is necessary to address the conceptual, civil, administrative, managerial, spatial planning, and design dimensions of rural areas, rural settlements, and villages as sustainable and holistic, and the legislation should be revised according to future needs and conditions.
Keywords: Village, village design guide, legislation; planning, design.