Bu çalýþmanýn amacý; 2003-2019 arasýnda Türkiye’de fiziki planlamanýn kapsamýný Planlama Dergisi üzerinden analiz etmek ve deðerlendirmektir. Çalýþmanýn çýkýþ noktasý; toplumsal yapýdaki deðiþim ve dönüþümle etkileþimli bir süreç içeren planlamanýn gündeme getirildiði, tartýþýldýðý ortamlar üzerinden takip edilebileceði kabulüdür. Bu kabulle çalýþma, uygulamalara iliþkin konularýn yaný sýra planlamanýn kavramsal içeriðinin, deðiþen anlamlarýnýn hem akademik bakýþla akademisyenler, hem de uygulayýcý gözüyle plancýlar tarafýndan tartýþýldýðý bir ortam sunan Planlama Dergisi’nde yer alan makalelere odaklanmýþtýr. Þehir Plancýlarý Odasý tarafýndan yayýnlanan dergi, planlama alanýna iliþkin dergiler arasýnda gerek sürekliliði, gerek kapsamý, gerekse bir meslek odasý yayýný olmasýnýn kazandýrdýðý çok yönlü bakýþ açýsý ve özgür tartýþma ortamý ile öne çýkmaktadýr. Çalýþma kapsamýnda 1986’da yayýn hayatýna baþlayan derginin düzenli, sürekli olarak yayýnlanmaya baþladýðý 2003-2019 arasýnda basýlan 53 sayýda yer alan 519 makale incelenmiþtir. Çalýþmada öncelikle Türkiye’de 2003 sonrasý planlamanýn genel seyrine deðinilerek ülkenin planlama gündemine yön veren unsurlar literatüre katký saðlayan temel referanslarla ele alýnmýþtýr. Çalýþmanýn özgün tarafýný oluþturan planlamanýn 2003 sonrasý kapsamýnýn Planlama Dergisi üzerinden irdelendiði bölümde ise öncelikle dergide yer alan makaleler içerik analizi yöntemiyle incelenmiþ, makalelerin odaklandýðý konular kronolojik düzende sýralanmýþtýr. Daha sonra bu konular ülkede planlamanýn genel seyrini tanýmlayan olaylarla paralel düzlemde çakýþtýrýlarak okunmuþ, ülkenin toplumsal yapýsýnda meydana gelen deðiþim/dönüþüm baðlamýnda tartýþýlmýþtýr. Sonuç olarak ise Planlama Dergisi’nde yer alan, ülke gündemini etkileyen ya da ülke gündeminden etkilenen konularýn; akademik yaklaþýmlarý da arkasýna alarak sadece mekânsal sorunlarýn çözümünde deðil, toplumla ilgili pek çok sorunun çözümünde etkin rol oynayabileceði ve ayný zamanda derginin ülke planlama gündemini takip eden bir arþiv olarak da irdelenebileceði belirlenmiþtir.

Kentleþmenin yarattýðý imar ve planlama problemi günümüzde yalnýzca kent merkezleri ile sýnýrlý deðildir. Mekânýn yeniden üretiminin mekânýn geniþlemesinde karþýlýðýný bulmasý kent merkezlerindeki, metropoller-deki deðiþimler kadar kýrsal alanda meydana gelen deðiþimlerin de göz-lenmesini gerektirmektedir. Bu kapsamda, 11.05.2018 tarihinde Resmî Gazete’de yayýnlanarak yürürlüðe giren 7143 sayýlý “Vergi ve Diðer Bazý Alacaklarýn Yeniden Yapýlandýrýlmasý ile Bazý Kanunlarda Deðiþiklik Ya-pýlmasýna Ýliþkin Kanun” kapsamýnda uygulamaya konulan imar barýþý düzenlemesi birçok tartýþmayý da beraberinde getirmiþtir. Bu çalýþma-da imar barýþý uygulamasý ve söz konusu uygulamaya getirilen eleþ-tirilerin Doðu Karadeniz Bölgesi’nde en çok baþvuru yapýlan il olma özelliðine sahip olan Trabzon üzerinden tartýþýlmasý ve ilgili konuda elde edilen teorik bulgularýn pratikteki verilerle desteklenmesi amaç-lanmýþtýr. Özellikle Doðu Karadeniz bölgesinde yer alan yaylalardaki kaçak yapýlaþmalarýn siyaset gündeminde iþgal ettiði yer düþünüldüðün-de, çalýþma aðýrlýklý olarak imar barýþý uygulamalarýnýn özel hukuk hü-kümlerine tabi olan yerleri bu uygulamalarýn kapsamý dýþýnda býrakma-masýnýn sonuçlarý üzerine kurulmuþtur. Bunun yanýnda çalýþmada imar barýþý sürecinin dýþýnda býrakýlmasýnýn ortaya çýkarabileceði sonuçlar da yer almýþtýr. Çalýþmanýn amacýna uygun bir þekilde yöntem olarak, Trabzon Çevre, Þehircilik ve Ýklim Deðiþikliði Ýl Müdürlüðü ve Doðu Karadeniz Belediyeler Birliði (DKBB) ile iletiþime geçilerek Trabzon’da imar barýþý uygulamasýna dair sayýsal verilere ulaþýlmýþtýr. Söz konusu sayýsal veriler, teorik arka planlarýna baðlý olarak deðerlendirilmiþ ve imar barýþý ile ortaya çýkabilecek riskler tartýþýlmýþtýr.

Yoksulluk, günümüzde üzerinde en çok durulan olgulardan birisi hâline gelmiþtir. Üstelik sadece ekonomik açýdan düþünülemeye-cek kadar kapsamlý ve bir o kadar da karmaþýk bir olgudur. Hakika-ten maddi açýdan sorunu olmayan insanlar bile zaman zaman yok-sul statüsüne inebilmektedir. Dolayýsýyla yoksulluk olgusu, sosyal ve siyasal sorunlarla iç içe geçmiþ bir sorundur. Bu açýdan bakýldý-ðýnda birey, kentsel mekândan, hem fiziksel ihtiyaçlarýný, hem de sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarýný karþýlama iþlevi üstlenmesini ister. Keza, kentin sunduðu imkânlardan eþit ve daha adil bir düzeyde faydalanýlamamasý, saðlýksýz çevre, sosyal koruma mekanizmala-rýnýn sýnýrlýlýðý veya hiç olmamasý, istihdam olanaklarýna ve gelire sýnýrlý eriþim, yetersiz ve güvencesiz barýnma ile hizmetler, eðitim ve saðlýk hizmetlerine sýnýrlý yetersiz eriþim gibi nedenler yoksul-luk tabanlý kentsel sorunlarýn zeminini oluþmaktadýr. Bu nedenle; yoksulluðun ortaya çýkardýðý olumsuzluklarýn bir sosyal patlama olarak yansýmasýnýn engellenmesi için yerel düzeyde yoksula sahip çýkma ve yoksulluða çözüm yolu boyutunda; kent yoksulluðu ile mücadelede yerel yönetimlerin rolünü açýðý çýkartmak, çalýþma-mýzýn amacýný oluþturmaktadýr. “Türkiye’ de Kent Yoksulluðu ile Mücadelede Yerel Yönetimlerin Rolü ve etkinliði nedir?” sorusuna cevap aradýðýmýz bu çalýþmada, yerel yönetimlerin mevcut rolünün sorgulanarak, bu rolün ne olmasý gerektiði üzerine odaklanacaktýr.

Dünya nüfusunun yarýdan fazlasý kentlerde yaþamaktadýr. Bu du-rum kentler üzerinde ciddi bir baský oluþturmaktadýr. Bu baskýnýn ortadan kaldýrýlmasý kentlerin sürdürülebilirliði açýsýndan önem-li olduðu kadar kentsel yaþam kalitesinin artýrýlmasý açýsýndan da önemlidir. Bu çerçevede akýllý kent modeli, hem kentlerin sürdü-rülebilirliði hem de kentsel yaþam kalitesinin artýrýlmasý açýsýndan son yýllarda giderek artan bir biçimde kullanýlmaya baþlamýþtýr. Söz konusu model, teknolojinin kullanýlmasý yoluyla bahsedilen sorun-larýn üstesinden gelmeyi amaçlayan bir çerçeveye sahiptir. Öyle ki bu model, hem dünyada hem de Türkiye’de üst ölçekli politika belgelerinde de iþlenmeye baþlamýþtýr. Ancak akýllý kentin bileþen-lerini oluþturan beþeri ve fiziki unsurlar, mekânsal olarak farklý-lýklar arz etmektedir. Bu da akýllý kent modelinin her yerde ayný ölçüde etkin olamayacaðýna iliþkin bir soruna iþaret etmektedir. Bu baðlamda bu çalýþma, teknolojik altyapý, beþeri sermaye ve yöneti-þim yapýsý gibi akýllý kentin en önemli bileþenleri olarak kabul edilen deðiþkenlere dayalý olarak Türkiye’de düzey 3 (il) bölgelerinin akýllý kent olma eðilimini ortaya koymayý amaçlamaktadýr. Bu amacý ger-çekleþtirebilmek için söz konusu deðiþkenlere kümeleme analizi uygulanmýþtýr. Analiz neticesinde Türkiye’de akýllý kent olma eðilimi açýsýndan birbirinden farklýlaþan beþ farklý kümenin olduðu ortaya konulmuþtur. Elde edilen bulgular, geliþmiþlik düzeyinin farklýlaþma-sýyla paralel olacak biçimde akýllý kent uygulamalarýnýn her bölgede ayný ölçüde etkin ve verimli kullanýlamayacaðýna iþaret etmektedir.

Ekoturizm, bir yerin sosyal ve kültürel bütünlüðünü korurken, doðal kaynaklarýnýn sürdürülebilirliðini güvence altýna alan ve ayný zamanda yerel toplumun ekonomik geliþimini destekleyen bir yaklaþýmdýr. Özellikle son yýllarda Türkiye'de de ekoturizm bir kýrsal kalkýnma modeli olarak kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Doðu Karadeniz Bölgesi, Türkiye'de ekoturizmin geliþtirilmesi açýsýndan öncelikli bölgelerdendir. Bu çalýþma kapsamýnda Doðu Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Giresun ili Piraziz ilçesine baðlý Þeyhli Ekoturizm Köyü incelenmiþtir. Þeyhli Köyü, Turizm Marka Kent Kalkýn-ma Planý kapsamýnda ekoturizm köyü ilan edilmiþ ve ekoturizm geliþme süreci Giresun Valiliði GÝRTAB (Giresun Turizm Altyapý Hizmet Birliði) tarafýndan koordine edilmiþtir. Þeyhli Köyü'nün en önemli özellikleri eriþilebilirliði, ulaþým kolaylýðý, yerel halkýn eði-tim seviyesinin yüksek olmasý ve kadýnlarýn bu süreci yönetip yürütmesidir. Çalýþmada, Þeyhli Ekoturizm Köyü'nün potansiyelleri ve ekoturizm alaný olarak seçilme nedenleri anlatýldýktan sonra ekoturizm köyü yaklaþýmý, kýrsal kültürel deðerlerin, doðal kaynaklarýn korunmasý ve kýrsal alanda kadýnlarýn rollerinin anlaþýlma-sý baðlamýnda tartýþýlmýþtýr. Çalýþma yöntemi; saha ziyaretlerini, anketleri, mülakatlarý ve gözlemleri içermektedir.

Son yýllarda tarým sektörü, aþýrý hava olaylarý, ürün hastalýklarý, pazar belirsizlikleri ve ekonomik krizler gibi birçok zorlukla karþý karþýyadýr. Yaþanan bu olaylar, gün geçtikçe sektörde yer alan aktörleri üretim faaliyetlerini gerçekleþtirirken daha da zorlamaktadýr. Bu sorunlara çözüm bulabilmek adýna, aka-demide ve politika yapýcýlar arasýnda, deðiþen koþullara uyum saðlayabilme yetisini vurgulayan dayanýklýlýk kavramýnýn sýklýkla tartýþýldýðý görülmektedir. Bu çalýþma, dayanýklýlýk kavramý ýþýðýnda tarým politikalarýný çiftçilerin gözünden deðerlendirmeyi amaçlamaktadýr. Bu kapsamda Antalya Kumluca bölgesinde çiftçilerle yüz yüze görüþmeler yapýlmýþtýr. Saha çalýþmasýndan elde edilen bulgular, On Birinci Kalkýnma Planý’nda yer alan politika hedefleri kapsamýnda tartýþýlmýþtýr. Bulgular çiftçilerin mevcut ekonomik durumlarýnýn yetersiz olduðu, girdi maliyetlerinin fazlalýðýndan kaynaklanan sorunlar yaþadýklarý, pazara eriþim sürecinde kooperatifleþmeyi ve devlet kontrolünü gerekli gördükleri ve inovatif üretim yapabilmeleri için maliyetlerin düþürülmesi gerektiðini göstermektedir. Ýncelenen On Birinci Kalkýnma Planý’nda her ne kadar politika yapýcýlarýn çiftçilerin sorunlarýný çözmeye yönelik giriþimlerde bulunduklarý, çiftçilerin istekleri ve beklentileri doðrultusunda hedefler geliþtirdikleri tespit edil-miþ olsa da sektörde yaþanan sorunlarýn yýllardýr devam ediyor olmasý, politikalarýn uygulanma sürecinde çözülmesi gereken sorunlarýn olduðunu göstermektedir.

Levent Bölgesi’nde yaklaþýk üç kilometrelik yürünebilir nitelikteki kentsel kamusal ve özel alanlarýn kademelenmesiyle oluþan ve mahallelerin iþlev odaklarýný birleþtiren geçitler, sokaklar ve caddeler sisteminin oluþturduðu kentsel doku, farklý dönemlerde tasarlanmýþ Açýk Geçirgen Mahalleleri oluþturan konut alanlarýný birbiriyle iliþkilendirerek yaþayan bir sistem oluþturmaktadýr. Makale bu kapsamda geliþtirilen üniversite araþtýrma projesi ve sonuçlarýný deðerlendirmektedir. Açýk Geçirgen Mahalle kavramý kentsel mekânýn fiziksel bileþenlerinin dinamik etkileþiminden yola çýkarak mahallenin yeniden tanýmlanmasý üzerine geliþtirilmiþ bir mekânsal okuma biçimi olarak ele alýnmýþtýr. Söz konusu araþtýrma yöntemi iki aþamada ele alýnmýþ; mekânýn yapýsal bileþenleri ve kullanýcý deneyimi üzerinden geliþtirilen analitik çalýþmalar ortak bir kentsel rota üzerinde sorgulanmýþtýr. Birinci aþama, Levent Bölgesi’nde yapýsal niteliklere ve yaklaþýk otuz yýlý içine alan bir süreçte mevzii imar planlarýnýn oluþturduðu mekânsal planlama ve tasarým kurgusuna dayalý analizleri içermektedir. Ýkinci aþama, mekânsal analizler sonucu Açýk Geçirgen Mahalle ile ilgili elde edilen verilerin kullanýcý deneyimi üzerinden gündelik yaþamda nasýl karþýlýk bulduðunun açýða çýkarýlmasý üzere yapýlandýrýlmýþtýr. Bu baðlamda, araþtýrma projesi kapsamýnda, Ýstanbul Levent Bölgesi olarak tanýmlanan; Levent, Akatlar, Etiler ve Uçaksavar alt bölgelerinin oluþturduðu kentsel sistem üzerinde, Açýk Geçirgen Mahalle kavramý sorgulanarak, bu olguya ait nitelikler belirlenmiþtir. Kentsel tasarým disiplini çerçevesinde elde edilen bulgular deðerlendirilerek, Levent Bölgesi’nde mekânsal belleðin sürekliðini saðlayacak ve yaþam kalitesini artýracak tasarým kriterlerinin ortaya konulmasý amaçlanmýþtýr.

Kentsel yolculuk amaçlarýnýn farklýlaþmasýnýn yaný sýra, yolculuk taleplerinde yaþanan artýþ, kentlerin büyüklüðüne baðlý olarak taþýt hareketliliðinin daha uzun mesafeler arasýnda yapýlmasýný gerekli kýlmýþtýr. Farklý kent büyüklükleri, hýzlý ulaþýmýn amaçlandýðý günümüzde, özel otomobil kullanýmý odaklý önlemlerin alýnmasýna neden olarak kentsel ulaþým aðýný þekillendirmiþtir. Her kentlinin farklý ulaþým talepleri, kentsel ulaþým sisteminde alternatif ulaþým türlerinin hizmete girmesini gerektirmiþtir. Böylesi bir durumda, büyükþehir ya da küçük ve orta ölçekli her kentin ulaþtýrma altyapýsýnýn ve kentin ihtiyaçlarýnýn göz önünde bulundurulduðu bir model üretilmesi ihtiyacý ortaya çýkmýþtýr. Bu model vasýtasýyla, kentin ulaþým yapýsý çözümlenir, kentlinin deðiþen yolculuk taleplerine göre kurgulanacak ulaþým sistemi ve çeþitli ulaþým türleri arasýnda yolculuk yoðunluðuna göre nasýl seçim yapýlacaðýna iliþkin öngörülerde bulunulur. Bu çalýþma kapsamýnda, temelde Varlýk-Ýliþki modeli olarak adlandýrýlan bir kavramsal model çerçevesi oluþturulmuþtur. Bu kavramsal model, kentsel ulaþým sistemlerinin ve alternatif ulaþým türlerinin belirlenmesinde, teorik altyapýyý pratik uygulamaya dönüþtüren kuramsal bir temel oluþturmayý amaçlamýþtýr. Bu çalýþmada, Türkiye’de farklý nüfus büyüklüðüne sahip farklý boyutlarda kentler için alternatif bir ulaþým türü olan P+D sistemlerinin, kent merkezi çeperi ve kent bütününde konumlandýrýlmasýnda kurgulanan Varlýk-Ýliþki modelinin üretildiði bir kavramsal model önerisi geliþtirilmiþtir.

Katýlýmcý tasarým süreçleri, toplumun her kesimi için yaþadýklarý çevrenin tasarýmý, geliþtirilmesi ve dönüþümü üzerine karar alma sürecine dâhil olmalarýna olanak tanýyan uygulamalarý içermektedir. Yaratýlan demokratik ortam içinde planlama ve tasarým aþamalarý, profesyonel mimar, plancý ve tasarýmcýlarýn bilgi, beceri ve kaynaklarýyla yerel topluluklarýn bilgi, beceri ve kaynaklarýnýn birleþtirilmesi yoluyla gerçekleþtirilmektedir. Katýlýmcý süreçlerde farklý aktörlerin etkileþimi açýsýndan çok boyutlu bir yapýlanma oluþmakta, gerçek katýlýmýn saðlanabilmesi için üniversitelerin tarafsýz aktörler olarak önemli bir rolü bulunmaktadýr. Katýlýmcý tasarým süreçlerini açýklayan merdiven metaforlarý bu süreçte yer alan paydaþlarýn rollerini ve katýlýmýn hangi durumlarda ortaya çýktýðýný aþamalarýyla tanýmlamaktadýr. Söz konusu katýlým merdivenleri hem farklý coðrafyalarda, farklý ölçek ve kapsamdaki pratikleri içermekte hem de topluluklarýn sözde katýlým ile gerçek katýlým arasýnda geniþ bir yelpazedeki deneyimlerini basamak basamak sunarak tartýþmaya ve deðerlendirmeye açmaktadýr. Türkiye’nin özgün koþullarý tasarým ve planlamada katýlýmcý süreçlere de kuþkusuz yansýmakta, yerel koþullar bazýnda katýlýmcý tasarým açýsýndan da farklý yaklaþýmlar ortaya çýkmaktadýr. Son yýllarda Türkiye’de üniversitelerin tarafsýz aktörler olarak yer aldýklarý katýlýmcý tasarým uygulamalarý görülmektedir. Ancak, formel eðitim kapsamýnda yürütülen katýlýmcý uygulamalar açýsýndan deneyim zemininin yeterince güçlü olmadýðý gözlenmektedir. Bu baðlamda, Ýstanbul Kültür Üniversitesi Mimarlýk Bölümü ve Bahçelievler Belediyesi iþ birliðinde Bahçelievler Millet Bahçesi’nin katýlýmcý bir süreç ile yeniden tasarlanmasýna yönelik bir uygulama gerçekleþtirilmiþ ve bulgular, katýlým merdiveni yardýmýyla deðerlendirilmiþtir. Üç dönemde tamamlanan bu çalýþmada belediyenin çekinceleri ve pandemi sebebiyle katýlým basamaklarý açýsýndan katýlýmsýzlýk ve sözde katýlým arasýnda kalan bir uygulama ortaya çýkmýþtýr.