Köy Enstitüleri, Cumhuriyet’in ilanýnýn ardýndan modernleþme sürecine giren Türkiye’nin tarihinde, kýrdan baþlayan bir kalkýnma vizyonuna sahip planlý bir eðitim hamlesinin en etkin özneleridirler. Uzun yýllar süren bir ulusal savaþýn ardýndan, ülkenin yüksek oranda bir kýrsal nüfusa ve düþük bir eðitim düzeyine sahip olduðu göz önünde bulundurularak, kýra öncelik veren eðitim odaklý bir kalkýnma planlanmýþtýr. O dönemin aydýnlanma ruhu ile köy enstitüleri vizyonu bir araya gelerek ülke sathýnda 1940-1948 yýllarý arasýnda 21 bölgede köy enstitüleri kurulmuþtur. Köy enstitüleri kuruluþ kararýnýn arkasýnda, bu yorgun fakat kararlý ülkenin içinde bulunduðu koþullarýn geniþ bir analizinin izleri bulunmaktadýr. Tüm köy enstitüleri; çaðdaþ kültürel, bilimsel ve uygulamalý bilgilerin saðlandýðý ortamlar olmalarýnýn yanýsýra yere özgü içsel kaynaklardan beslenmeleri ile kalkýnmanýn lokomotiflerinden olmuþlardýr. Köy enstitüleri; iþbirliði ile gerçekleþen yapým süreçleri, teorinin yanýsýra uygulamaya ve üretime verdikleri yer, kampüs organizasyonlarý, özgün eðitim modelleri, planlý geliþim süreçleri, bulunduklarý yöreye ve ülkeye olan katkýlarý gibi nitelikler ile, alýþýlmýþ eðitim kurumlarýndan farklýlaþan bir yere sahiptirler. Ülkesel ve bölgesel planlamadan sorumlu bir kuruluþun olmadýðý bir dönemde, dönemin eðitimden sorumlu bakanlýðý; dünya için çok yeni bir eðitim anlayýþýný ülkeye tanýtmýþ olmanýn yanýsýra, eðitim kurumlarýnýn yer seçimlerinde bölgesel bazlý bir öngörüyü geliþtirmiþtir. Bu noktada çalýþmanýn temel amacý; köy enstitülerini, enstitülerin kuruluþunda gözetilmiþ olan planlý yaklaþým üzerinden deðerlendirmektir. Araþtýrma; o döneme ait belgeler ile köy enstitüleri üzerine yapýlmýþ çalýþmalardan derlenen yazýlý ve görsel kaynaklar ýþýðýnda sürdürülmektedir. Ortaya çýkan sonuçlar; yere özgü dinamiklerinin ortaya çýkarýlmasýný bekleyen bölgeler öncelikli olmak üzere, ulusal ve bölgesel ölçekte bir planlama vizyonuna sahip eðitim yaklaþýmlarý için bugün de yol gösterici niteliktedir.

Kentsel, ekonomik ve politik dinamiklerin baskýsý karþýsýnda tarihi ve doðal alanlarýn hassasiyeti ve korunmalarýnýn önemi gün geçtikçe artmaktadýr. Buna baðlý olarak koruma yaklaþýmlarý da geliþim göstermekte ve etkin koruma için yeni yaklaþýmlar geliþtirilmektedir. Ülkemizde koruma alanýndaki uygulamalar, uluslararasý kurum ve kuruluþlar tarafýndan da tavsiye edilen ilkelere paralellik gösterse de halen, doðal ve kültürel mirasýn korunmasý ve yönetiminde bütüncül ve etkin olmayan parçacýl yaklaþýmlarýn yarattýðý sorunlar devam etmektedir.
Doðal ve kültürel mirasýn korunmasý ve yönetiminde önemli bir planlama aracý haline gelen alan yönetimi, giderek artan sayýda ve çeþitlilikte oluþturulan alan yönetim planlarý ile koruma mevzuatýmýzda ve uygulamalarýnda yerini almýþtýr. Alan yönetimi mevzuatýna ek olarak, 19.06.2014 tarihinde yürürlüðe giren 6546 sayýlý “Çanakkale Savaþlarý Gelibolu Tarihi Alan Baþkanlýðý Kurulmasý Hakkýnda Kanun” kapsamýnda; Çanakkale Savaþlarý Gelibolu Tarihi Alan Baþkanlýðý’nýn kurulmasý ile “tarihi alan yönetimi” ile ülkemizde koruma alanýnda mevzuat ve yaklaþým açýsýndan yeni bir dönem baþlamýþtýr.
Alan yönetimi ve tarihi alan yönetiminin genel yaklaþýmý ile çerçevesi UNESCO tarafýndan belirlenmiþtir. Ancak, “tarihi alan yönetimi” yaklaþýmý, alanýn özgün nitelikleri nedeni ile 2863 sayýlý yasaya baðlý oluþturulmuþ olan 26006 sayýlý Yönetmelik’in saðladýðý yönetimsel araçlardan farklý bir yasa ve yaklaþým niteliðindedir. Örgütsel yapýlanma ve yetkiler baðlamýnda karþýlaþtýrýldýðýnda, Çanakkale Savaþlarý Gelibolu Tarihi Alan yönetimi mevzuatýnýn getirdiði en önemli farklýlýk; alan baþkanlýðýnýn tüzel bir kiþilik olmasý, alanýn yerinden yönetilmesi, kendisine özgü bir mevzuatý, örgütlenme modeli ve bütçesinin bulunmasýdýr. Alan Yönetimi ile Anýt Eser Kurulunun Kuruluþ ve Görevleri ile Yönetim Alanlarýnýn Belirlenmesine Ýliþkin Usul ve Esaslar Hakkýnda Yönetmelik’e baðlý alan yönetimi yaklaþýmýnda ise; alan baþkaný, danýþma kurulu ve eþgüdüm denetleme kurulunun atanmasý yetkisi Kültür ve Turizm Bakanlýðý’ndadýr. Bakanlýk tarafýndan belirlenen yönetim alanlarýnýn mevzuatý ortaktýr ve alana özgü bir bütçe yoktur.
Alan yönetim planlarýnýn hazýrlanmasý ve uygulanmasý süreçleri açýsýndan karþýlaþtýrýldýðýnda ise; tarihi alan yönetim planý, Tarihi Alan Baþkanlýðý tarafýndan hazýrlanýr veya hizmet alýmý yolu ile hazýrlattýrýlýr, Bakanlýk tarafýndan onaylanýr, alan baþkanlýðý bünyesindeki birimler tarafýndan uygulamasý yapýlýr ve denetlenir. Alan yönetim planlarý ise; Kültür ve Turizm Bakanlýðý tarafýndan veya hizmet alýnarak yaptýrýlýr.
Korumanýn etkinliði baðlamýnda deðerlendirildiðinde; tarihi alan yönetimi bütüncül koruma yaklaþýmý temellidir; doðal, arkeolojik, tarihi ve kentsel kültür varlýklarýnýn korunmasý ve yönetilmesine yönelik olarak tarihi alaný bir bütün olarak ele almaktadýr. Bu açýdan, ülkemizde bugüne dek geliþtirilmiþ olan koruma yaklaþýmlarýndan farklý olarak; kendine özgü örgütlenme, bütçe ve mevzuatý ile yerinden, etkin, ve bütüncüllük baðlamýnda deðerlendirilmesi gereken önemli bir yeni yaklaþým olarak ortaya çýkmaktadýr.
Tarihi alanýn korunmasý, iyileþtirilmesi ve geliþtirilmesine yönelik olarak geliþtirdiði spesifik ilkeler, mevcut koruma mevzuatý içindeki yasal düzenlemelerin dýþýna çýkan yeni bir koruma yaklaþýmýný tanýmlamaktadýr. Bu yeni yaklaþým, tarihi alanlarýn korunmasý ve sürekliliðinin saðlanmasý açýlarýndan mevcut koruma mevzuatýný tamamlayýcý niteliktedir.
Ülkemizde oluþturulan tüm yönetim planý örneklerinin saðladýðý deneyim ile tarihi alan yönetimi yaklaþýmý, koruma ve yönetilmeyi bekleyen diðer tarihi alanlara yönelik özgün ve bütüncül yaklaþýmlarýn geliþtirilmesinde önemli bir model oluþturacaktýr.

Bu çalýþmada sosyal gerçekliðin bir parçasý ve (yeniden) üretim dayanaklarýndan olan mekân unsurunun, gerçekliði açýklama ve deðiþim dinamiklerini besleme olanaklarýnýn gösterilmesi amaçlanmaktadýr. Çalýþmanýn yaslandýðý temel perspektif Lefebvre’nin üçlü mekân kavramsallaþtýrmasý ve bu çerçeve etrafýnda örülen mekân felsefesi baðlamýdýr. Bu çerçevede Gezi Parký Olayý; park ve yakýn çevresini gösterir imar planlarý, uydu görüntüleri ve fotoðraflar yoluyla tarihsel süreçteki deðiþim ortaya konularak, mekân praksisi temasý ile ele alýnmaktadýr. Parkta yaþanan sürecin farklý faillerin mekân üretim etkinliði üzerine kurulu, müdahale ve karþýtýný üretme biçiminde geliþen tarihsel ve mekânsal bir sürekliliði barýndýrdýðý görülmüþtür. Bu durum çalýþma bakýmýndan, içkin bir gerilime sahip olduðu kabul edilen mekân temsilleri ve temsil mekânlarýna odaklanmayý anlamlý kýlmaktadýr. 2013 yýlýnda yaþanan protestolardan bu yana konuya yönelik çok yönlü ve çok boyutlu çalýþmalar yapýlmýþ olup, bu çalýþma ile konunun sosyo-mekânsal içeriminin derinleþtirileceði düþünülmektedir.

Suç korkusu, kiþinin bir suçun maðduru olacaðýna iliþkin yaþadýðý korku veya endiþe olarak tarif edilmektedir. Bireyin yaþam biçimini etkilediði gibi toplumsal düzeni de bozan bir durum olan suç korkusu bu nedenle geniþ kapsamlý, karmaþýk ve bir o kadar da önemli bir sorundur. Özellikle kalabalýk kentlerde suç korkusu mekânsal kaynaklý olmasýnýn yaný sýra sosyal, psikolojik pek çok faktöre baðlýdýr. Birey tehlike ve tehdit altýnda olmasa bile suç korkusu hissedebilmektedir. Bu da suç korkusu kavramýný kentsel bir fenomen haline getirmektedir.
Suç korkusu kentlerdeki güvenli yaþamý tehdit eden suç ile iliþkili ama kýsmen de suçtan baðýmsýz bir olgudur. Yapýlan araþtýrmalara göre suç oranlarýnýn artýþý ile suç korkusunda artýþ saptanýrken, suç oranlarýndaki azalma, suç korkusunda ayný paralelde bir azalmaya neden olmamaktadýr. Bu süreç de suç korusu konusunda etkili baþka faktörlerin olduðunu göstermektedir.
Bu çalýþmada Ýstanbul’un en güvenli ilk üç ilçesinden bir olan Kadýköy’ün merkezinde Kadýköy’de yaþayanlar, çalýþanlar ile ziyaretçilerin suç korkusu araþtýrýlmýþtýr. Özellikle hangi zaman dilimi, ne tür mekânsal özellikler ve durumlarýn suç korkusuna neden olduðu saptanmaya çalýþýlmýþtýr. Bunlarý saptayabilmek adýna çalýþma alanýnda farklý zamanlarda gözlem yapýlmýþ ve mekânýn kullanýcýlarý ile 387 anketten oluþan bir çalýþma yürütülmüþtür. Bu çalýþmada katýlýmcýlara Kadýköy’de hangi amaçla ve hangi zaman aralýðýnda bulunduklarý sorulmuþ, devamýnda kendilerinde korku oluþturan durumlar ve mekânlarý deðerlendirmeleri istenmiþtir.
Elde edilen sonuçlarýn büyük bölümü uluslararasý yazýnda sözü edilen yaklaþýmlarla örtüþmektedir. Kullanýcýlarýn içinde bulunduklarý mekânsal koþullarý yorumlayarak algýya dayalý bir risk deðerlendirmesi yaptýklarý ve buna baðlý karanlýk ve ýssýzlýðýn suç korkusunu arttýrdýðý görülmektedir. Ayrýca güvensizlik duygusunun ziyaretçiler tarafýndan daha çok hissedildiði gibi konular doðrulanýrken, duvar yazýlarý gibi bazý mekânsal özelliklerin Kadýköy’de suç korkusuna çok da fazla etki etmediði saptanmýþtýr. Bu sonuçlara ek olarak anket çalýþmasýndan elde edilen verilere göre Kadýköy’de suç korkusu konusunda tedbir alýnmasý gereken yerler belirlenmiþ, bu konudaki Kadýköylüler ile ziyaretçilerin farklý hissedip hissetmedikleri ve nedenleri anlaþýlmaya çalýþýlmýþtýr.

Kentler, günlük yaþantýnýn temellerini oluþturan sosyoekonomik etkinliklerin süregeldiði yapý, çevre ve insandan oluþan sistemler bütünüdür. Kenti oluþturan sistemlerin bütünlüðünün saðlanmasý, günlük yaþamýn devamlýlýðýnýn da saðlanabilmesi için gerçekleþtirilmesi gereken sosyoekonomik etkinliklerin sürekliliðinin saðlanmasý için önemlidir. Bu çerçevede, sözü geçen sosyoekonomik etkinlikler, kentlerin yapýlý çevresi kapsamýnda gerçekleþtirilir. Kent planlamasý da kentin yapýlý çevresini biçimlendiren en önemli araçlardandýr. Planlama yoluyla mekâna iliþkin olarak alýnan arazi kullaným, yoðunluk ve komþuluk birimi tasarýmýna iliþkin kararlar, içinde yaþadýðýmýz yapýlý çevreyi biçimlendiren kararlardýr. Yaþadýðýmýz yapýlý çevre de insanlarýn günlük yaþantýsýný doðrudan etkileyebilme kabiliyetine sahiptir. Bu etkinin derecesini tespit edebilmek amacýyla gerçekleþtirilecek çalýþmalarda yapýlý çevrenin biçimlenmesinde rolü olan planlama kararlarýna iliþkin sonuçlarýn ölçülmesi gerekmektedir. Dolayýsýyla bu çalýþmayla; arazi kullanýmý, yoðunluk ve komþuluk birimi tasarýmýna iliþkin planlama kararlarýyla biçimlenen yapýlý çevrenin mevcut durumunun; sýrasýyla kullaným çeþitliliði, yoðunluk durumu ve belirlenen komþuluk birimi tasarým ölçütlerinin saðlanýp-saðlanmadýðýna yönelik sonuçlarýnýn ele alýnarak ölçülmesine iliþkin bir yöntem önerisi geliþtirilmiþtir. Geliþtirilen yöntem, komþuluk birimi ölçeðindeki yapýlý çevrenin arazi kullanýmý, yoðunluk ve komþuluk birimi tasarýmý çerçevesinde niceliksel baðlamda analizinin nasýl yapýlabileceðine iliþkin varsayýmsal (hypothetical) bir örnek üzerinde açýklanmýþtýr. Bu yöntem, esnek bir yapýya sahip olduðundan farklý komþuluk birimlerinde, farklý alt-ölçütler ele alýnarak uygulanabilir. Böylelikle yapýlý çevrenin arazi kullanýmý, yoðunluk ve komþuluk birimi tasarýmý doðrultusundaki mevcut durumu tespit edilerek, yapýlý çevreyle kentlilerin ulaþým tercihleri, saðlýk durumlarý (obezite, ruh saðlýðý vb.), konut yer seçimi, toplumsallýk bilinci ve aidiyeti gibi oldukça geniþ bir yelpazede yer alan çeþitli olgular arasýndaki iliþki belirlenebileceði gibi arazi kullanýmý, yoðunluk ve komþuluk birimi tasarýmý çerçevesinde yapýlý çevrenin sosyal, çevresel ve ekonomik sürdürülebilirliðe etkisi de tespit edilebilir.

Günümüzde bahçe, boþ alanlar ve özellikle sokak gibi açýk alanlarda oyun oynayan çocuk sayýsý, çocuk oyunlarý ve oyun süresi azalmýþ, çocuk oyunlarý deðiþmiþtir. Çocuklar önceki kuþaklara göre baþta sokak olmak üzere açýk alanlarda daha az oyun oynamaktadýr. Bunun nedenleri çocuklarýn televizyon ve dijital medyaya baðýmlýlýðý, ebeveynlerin kentsel mekanda suç ve güvenlik konusundaki endiþeleri olarak sýralanabilir. Ancak kentlerde konut-sokak bütünlüðünün bozulmasý bahsedilen bu olumsuz deðiþimin en önemli nedenlerinden birisidir. Kentlerde otomobil odaklý kentsel tasarýmlar yanýnda yoðun olarak güvenlikli sitelerin inþasý ile mahalle dokusundan giderek uzaklaþýlmakta, sokaklar ortadan kaldýrýlmaktadýr.
Bu çalýþmanýn amacý sokak dokusunun olmadýðý güvenlikli siteler ve geleneksel sokak dokusunu koruyan mahalle yerleþimlerinde yaþayan çocuklarýn açýk alanda oyun oynamak için geçirdikleri sürenin, oyun oynamak için seçilen mekanlarýn ve oynanan oyunlarýnýn farklýlaþýp farklýlaþmadýðýnýn belirlenmesidir.
Çalýþma alaný olarak Tekirdað’a odaklanýlmýþtýr. Çalýþma kapsamýnda, Tekirdað’da güvenlikli sitelerin yoðun olduðu bir mahalle olan Hürriyet Mahallesi ve mahalle ve geleneksel sokak dokusunu yaþatan bölge olan Çýnarlý Mahallesi seçilmiþ bu mahallelerde yer alan birer ilkokulda çocuklarla anket çalýþmasý yapýlmýþtýr.
Çalýþmanýn sonucunda yaþanýlan yerleþme alanýna göre açýk alanda oyun oynamak için geçirilen sürenin, oyun oynamak için tercih edilen alanýn farklýlaþtýðý görülmüþtür. Mahalle yerleþiminde yaþayan çocuklar sitede yaþayan çocuklardan daha fazla dýþarda oyun oynamak için zaman geçirmektedir. Mahalle yerleþimlerinde yaþayan çocuklar oyun oynamak için en çok sokaðý tercih etmektedirler. Güvenlikli sitelerde yaþayan çocuklarýn ulaþamadýklarý mekanlarýn baþýnda ise sokak gelmektedir. Güvenlikli sitelerde yaþayan çocuklar oyun oynamak için evin bahçesi, sitenin içinde yer alan çocuk oyun alaný ve sitenin içinde yer alan yeþil alanlarý tercih etmektedir. Yerleþme türüne göre çocuklarýn oyun türleri yalnýzca atlama, sýçrama, sekme ve denge oyunlarýnda farklýlaþmakta, bu tür oyunlar mahalle yerleþimlerinde yaþayan çocuklarca tercih edilmektedir.