Þehirler, yalnýzca afetlere karþý dayanýklý olduklarý sürece gelecek nesillere aktarýlabilir. Kentsel dayanýklýlýðý etkileyen kritik bir faktör ise arazi kullaným kararlarýdýr. Yerleþim, ticaret ve sanayi alanlarýnýn boyutu, yoðunluðu ve daðýlýmý ile yeþil alanlar ve altyapýlarýn yeterliliði, dayanýklýlýk ve yaþam kalitesini þekillendirmede önemli bir rol oynar. Bu makale, Ýstanbul’un Baðcýlar ilçesine odaklanarak, kentsel dayanýklýlýðýn yoðun nüfuslu ve yetersiz olanaklara sahip bölgelerde mümkün olup olmadýðýný analiz etmektedir. Analizlerden elde edilen bulgular neticesinde kentsel dayanýklýlýk önündeki kronik stresler tespit edilerek bu streslerin çözümü için öneriler geliþtirilmiþtir. Saha çalýþmasý kapsamýnda, mevcut arazi kullaným durumlarý, ulaþým altyapýsý ve afet toplanma alanlarýnýn daðýlýmlarý incelenmiþtir. Buradaki amaç, nüfus yoðunluðu ile mevcut arazi kullanýmda yer alan donatý alanlarýnýn yeterliliðinin karþýlýklý irdelenebilmesidir. Mahalle düzeyinde detaylý arazi kullaným analizi yapýlarak mevcut donatý ve altyapýnýn kapasitesi ölçülmüþ, nüfus-donatý dengesi sorununu ele alan senaryolar test edilmiþtir. Bu kapsamda ilçedeki afet toplanma alanlarýnýn da analizi gerçekleþtirilerek alansal büyüklükleri ve standart ölçütler doðrultusunda yeterlilik durumlarý irdelenmiþtir. Baðcýlar’ýn mekânsal planlama geçmiþi, arþiv araþtýrmalarý ve CBS haritalamasý kullanýlarak incelenmiþtir. 1986-2014 yýllarý arasýndaki imar planý deðiþiklikleri manuel olarak analiz edilirken, 2014 sonrasý deðiþiklikler e-plan otomasyon sistemi üzerinden analiz edilmiþtir. Bu bulgular, nüfus yoðunluðu, arazi kullaným deðiþimi ve mekânsal planlama kültürüne dair mekanizmalar hakkýnda çýkarýmlar yapýlmasýna imkân saðlamýþtýr. Önerilen çözümler, 3194 sayýlý Ýmar Kanunu’nun 18.Maddesi (Düzenleme Ortaklýk Payý- DOP) çerçevesinde yasal bir temele dayanmaktadýr. Çalýþma, "Kentsel Dayanýklýlýðýn Oluþmasýný Engelleyen Kronik Stresleri" vurgulamakta ve dayanýklýlýða engel olan unsurlarý netleþtirmeyi hedeflemektedir. Ayný zamanda, mevcut ve varsayýmsal senaryolar altýnda kentsel dayanýklýlýðý test ederek gelecekteki araþtýrmalar için bilimsel bir katký sunmaktadýr.

Teknoparklar, yüksek teknoloji firmalarýný çekerek yerel/bölgesel ekonominin dinamiklerini güçlendirmenin bir aracý olarak görülmektedir. Ancak bölgesel yenilik sistemleri baðlamýnda teknoparklarý ele alan çalýþmalar sýnýrlýdýr. Bu makale, teknopark ekosistemlerini, üniversite, teknopark yönetimi ve bölge aktörlerinin rolünü, iþbirliði potansiyellerini ve inovasyon süreçlerini, bulunduðu bölgenin kendine özgülüðünü gözeterek araþtýrmayý amaçlamaktadýr. Araþtýrma, Türkiye'nin en geliþmiþ metropol kentlerinde yoðunlaþan çalýþmalarý göz önüne alarak, farklý iki kent-bölgede yürütülmüþ ve bu alandaki boþluða katký sunmasý amaçlanmýþtýr. Araþtýrmanýn amacý doðrultusunda, ilgili aktörlerle yapýlan görüþmeler ve sonraki aþamada düzenlenen çalýþtay sonuçlarý, kent-bölgelere iliþkin ikincil verilerle desteklenmiþtir. Bu araþtýrmanýn sonuçlarý, teknoparklarýn hem inovasyon hem de bölgesel kalkýnma için bir politika aracý olarak her yere uyan tek model olarak önerilemeyeceðini desteklemektedir. Erciyes Teknopark örneði, Kayseri'nin ihracat odaklý üretim yapýsý, giriþimcilik kültürü, güçlü sosyal aðlarý, çevre iller için yarattýðý çekim gücü ve sahip olduðu politik iliþkiler ile avantajlar saðlamaktadýr. Mersin Teknopark ise önemli bir liman kentinde yer almasý ve Türkiye teknoparklarý içinde performans açýsýndan ilk ona girmesine raðmen, þehrin sanayi altyapýsýnýn sýnýrlý gücü ve yüksek göçle iliþkili insan sermayesi baþarýsýný görece sekteye uðratmaktadýr.

Bu çalýþma 2024 yerel seçimleriyle birlikte siyasi partilerin kamuoyuyla paylaþtýðý yerel seçim bildirgelerinin kentsel mekân çerçevesinde incelenmesine odaklanmaktadýr. Seçim bildirgeleri, kentsel mekânýn sorunsallaþtýrýlarak, bu kapsamda politikalarýn üretildiði metinlerdir ve partilerin yerellere dair gelecek planýný açýklamaktadýr. Bu metinlerde, özellikle kentsel mekâna yönelik vaatler önemli bir yer tutarken; yine bu metinlerde, diðer partilerin özellikle iktidar partisinin ve yereldeki iktidar partilerinin kentsel mekâna iliþkin politikalarýna yönelik eleþtirilerine de yer verilmektedir. 2024 Yerel Seçimleri sonuçlarý itibarýyla þimdiden Türkiye siyaseti açýsýndan önemli bir yere sahip olmuþtur. Seçim sonuçlarý üzerinde kentsel mekânýn son 20 yýlda aldýðý formla birlikte seçim süreci de etkili olmuþ ve bütün bu geliþmeler seçim bildirgelerinde üretilen politikalara yansýmýþtýr. Bu nedenle, bu çalýþma kapsamýnda, Türkiye’nin son 20 yýlda aldýðý mekânsal formun yaný sýra yerel siyasetin Türkiye siyaseti açýsýndan önemi de ele alýnacaktýr. Bu makalede, 2024 yerel seçimlerinde, büyükþehir, il, ilçe belediye düzeyinde seçimi kazanmýþ olan siyasi partilerin yerel seçim bildirgelerinin, katýlýmcýlýk, kentsel rant, kentsel dönüþüm, vadedilen mekân kurgusu ve geleceðin kentleri için üretilen politikalar ekseninde incelenerek, yerel siyasi gündemle birlikte kentsel mekânsal geliþimi arasýndaki etkileþimin aydýnlatýlmasý amaçlanmaktadýr.

Kentsel ve kýrsal alanlar iklim deðiþikliðinin etkilerine karþý kýrýlgan bir yapýdadýr. Sosyo-mekânsal yapýsý itibariyle iklim deðiþikliðine baðlý yaþanan doða olaylarýndan olumsuz etkilenmektedir. Kýrýlgan yapýlarý göz önüne alýndýðýnda sosyal ve mekânsal dayanýklýlýðý arttýrmak iklim deðiþikliði ile mücadele sürecinde önem kazanmýþ durumdadýr. Bu bakýmdan yerel düzeyde gerçekleþtirilen eylemlere yön verecek, kentsel ve kýrsal alanlarý bütüncül bir yaklaþýmla ele alacak yöntem ve stratejilere ihtiyaç bulunmaktadýr. Bu ihtiyaçtan yola çýkarak bu çalýþma iklim deðiþikliði ile mücadele sürecinde kentsel ve kýrsal alanlarýn bütüncül yaklaþýmla deðerlendirilmesi ve önemli bir geçiþ bölgesi olan kýr-kent çeperinin iklim deðiþikliði ile mücadele sürecindeki öneminin ortaya koyulmasýný amaçlamaktadýr. Bu amaç doðrultusunda ‘‘Kýr-kent çeperinin iklim deðiþikliði karþýsýndaki kýrýlganlýklarý ve potansiyelleri nelerdir?’’ ve ‘‘Kýr-kent çeperi iklime uyumlu nasýl planlanabilir?’’ sorularýna Denizli kýr-kent çeperi örneði üzerinden yanýt aranmaktadýr. Yapýlan çalýþma ile öncelikle iklim deðiþikliðine karþý uyum/risk faktörlerini deðerlendirmek amacýyla bir kriter seti tanýmlanmýþ ve odaklanýlan kriterler doðrultusunda Denizli’nin geliþme eðilimleri incelenerek çeper bölge üzerinden seçilen bir alt bölgede alan araþtýrmasý yapýlmýþtýr. Mekânsal gözlem ve derinlemesine görüþmeler yoluyla çalýþma alanýnýn sosyo-mekânsal özellikleri, geliþme eðilimi ve gelecek öngörüleri tespit edilmiþ, sorun ve potansiyelleri sorgulanmýþ, sonuçta iklime duyarlý planlama stratejileri tartýþýlmýþtýr. Yapýlan çalýþma ile iklime dayanýklý ve sürdürülebilir kýrsal-kentsel çevreler planlanmasýna iliþkin genel bir çerçeve tanýmlanmakta ve Denizli gibi orta ölçekli kentler için örnek bir iklime uyumlu planlama yaklaþýmý/rehberi ortaya konmaktadýr.

Bu makale, þehir planlama disiplininde etik kodlarýn önemini ve karmaþýklýðýný vurgulamaktadýr. Þehir planlama süreçlerinde karþýlaþýlan etik zorluklar, ulusal ve küresel düzeyde çeþitlilik göstermektedir. Çalýþma, farklý ulusal ve kültürel baðlamlarda þekillenen etik kodlarýn içerdiði evrensel ve yerel deðerleri analiz etmektedir. Plancýlar için bu deðerlerin net ve anlaþýlýr bir þekilde iletilmesi gerekliliði vurgulanmakta, böylece etik kararlarýn daha tutarlý bir þekilde uygulanmasý ve toplumsal olarak kabul görmesi saðlanmaktadýr. Bu makalenin amacý, planlama disiplini içinde etik konularýn nasýl ele alýndýðýný ve plancýlarýn etik sorumluluklarýný nasýl yerine getirdiðini anlamak amacýyla bir inceleme ve deðerlendirme yapmaktýr. Ayrýca, þehir planlamada etik kodlarýn evrensel olarak ortak ve farklýlaþan yönlerini irdelemek amacýyla farklý planlama kurumlarýnýn hazýrladýðý etik ilkelerin ve davranýþ kurallarýnýn içeriði analiz edilerek yazým diline, muhataplarýna ve sürdürülebilirlik alanýyla ilgili mesleki etik kod tanýmlarýna ve ifadelerine göre üç farklý sýnýflandýrma yapýlmýþtýr. Sonuçta etik kodlarýn varlýðýnýn, planlama disiplininin meslek olarak geçerli olmasý için oldukça önemli olduðu anlaþýlmýþtýr. Ek olarak, planlama disiplininde etik deðerlere baðlý dinamiklerin evrensel ve yerel niteliklere göre deðiþtiði belirlenmiþtir. Etik kodlarýn uygulanabilirliði ve etkinliði üzerine yapýlan analizler, gelecekteki araþtýrmalar için önemli bir çerçeve sunmaktadýr. Gelecekte, etik kodlarýn þehir planlamada daha etik ve sürdürülebilir kentlerin oluþturulmasýna nasýl katký saðlayabileceði üzerine analizler yapýlmasý gerektiði vurgulanmaktadýr.

Bu çalýþma, yakýn dönemde Türkiye’de ve Dünya’da birçok ülkede gündemde olan konut sorununu, yalnýzca maddi imkânlar baðlamýnda deðerlendirmenin yetersiz kalacaðýný söylerken konuta eriþim meselesinin konutun durumu ve hanenin talepleri üzerinden ele alýnmasý gerektiðini söylemektedir. Temel bir hak olan barýnmanýn, kapitalist politikalar ile metalaþmasý yaygýn bir tartýþma alanýna sahip olsa da konuta eriþim sorunu daha kapsamlý ele alýnmalýdýr. Hanelerin ihtiyaçlarý ve yaþam standartlarý yalnýzca maddi kaynaklarla deðil, ayný zamanda sosyal ve fiziksel çevreyle þekillenir. Bu nedenle, konut hakkýnýn sürdürülebilirliðini saðlamak için konutun durumu ve hanenin talepleri de dikkate alýnmalýdýr. 2019 yýlýnda pandemi ile baþlayan sosyal ve ekonomik daralmalar ile Türkiye’de ve Dünya’da birçok ülkede alým gücünün her geçen gün düþmesi ve yüksek enflasyon nedeniyle tüm tüketim mallarýndaki artýþla beraber kiralýk ve satýlýk konut fiyatlarýnýn ödenebilir oranlarýn üzerine çýkmasý konut sorununu týrmandýrmýþ; etkili çözümler geliþtirilememesi ile sorun iyice derinleþmiþtir. Literatürde konut araþtýrmalarý çoðunlukla konutun ödenebilirliði ve uygun fiyatlý konut üretimi üzerinden yürütülüyorken, içinde yaþanýlan konutun durumuna bakýlmamaktadýr. Çalýþmada, barýnmanýn ekonomik olarak karþýlanabildiði durumda hane tercihi ve konutun durumu açýsýndan konut sorununun mevcudiyeti araþtýrýlmýþtýr. Sosyo ekonomik statü, bütünleþik deprem riski, mahalle bazlý ortalama kira fiyatý gibi parametrelerle Ýstanbul’da mahalle ölçeðine inilmiþ; satýlýk veya kiralýk konut ödenebilirliðinin en düþük, deprem riskli yapý stoðunun en yüksek olduðu Büyükçekmece ilçesi, Hürriyet Mahallesi’nde farklý haneler ile anket yapýlmýþtýr. Saha araþtýrmasý ile hane halký sayýsýna oranla konut içi kiþisel alanýn yetersizliði, ulaþým için belirli harcama oraný ve konuta güvensizlik gibi sorunlar tespit edilmiþ ve ödenebilirlik sorunundan farklý olarak hanelerin talep ettiði konuta eriþim sorunu yaþadýðý tespit edilmiþtir.

Sosyal medya mekânsal çalýþmalar için önemli bir veri kaynaðý potansiyeli taþýmaktadýr. Çalýþma kapsamýnda; konum tabanlý sosyal medya verileri kullanýlarak Ýzmit'in merkez alan sýnýrlarýnýn belirlenmesi ve mer’i nazým imar planýndaki merkez lekesi ile karþýlaþtýrýlarak yöntemin doðruluðunun tespiti amaçlanmýþtýr. Bu kapsamda; kent merkezi kavramý üzerinde durulmuþ ve kent merkezi kuramlarý açýklanmýþtýr. Diðer yandan; planlamada veri kaynaðý olarak yakýn zamanda kullanýlmaya baþlanan sosyal medya ile ilgili kavramlar açýklanmýþ ve yapýlan mekansal çalýþmalara dair örnekler sunulmuþtur. Kocaeli’nin merkez ilçesi, olan Ýzmit ilçesi çalýþma alaný olarak belirlenmiþtir. Çalýþma için Foursquare API’si kullanýlarak konum tabanlý noktasal veriler elde edilmiþtir. Foursquare geliþtiricisinde literatür araþtýrmalarý sonucunda merkezlerde yoðun þekilde bulunduðu tespit edilen kullaným kategorilerine göre sorgulamalar yapýlmýþtýr. Bu kategorilere ait coðrafi konum içeren veriler haritalandýrýlýp CBS araçlarý kullanýlarak yoðunluk analizleri yapýlmýþtýr. Ardýndan mekansal analizler üst-üste örtüþtürülerek bütüncül olarak incelenmiþtir. Oluþan yoðunluk haritalarýnýn çakýþtýrýlmasýyla elde edilen sentezde Ýzmit kent merkezi alan sýnýrlarý belirlenmiþtir. Sosyal medya verisinin merkez sýnýrlarýnýn belirlenmesindeki temsil kabiliyetini ortaya koyabilmek için; Foursquare verisi ile Ýzmit nazým imar planlarýndaki merkez lekesinin arasýndaki iliþki haritalama ve korelasyon analizi ile incelenmiþtir. Sonuç olarak; sosyal medya verisi ile elde edilen Ýzmit kent merkezi alan sýnýrlarýnýn meri nazým imar planlarýný büyük oranda içerdiði tespit edilmiþtir. Bu çalýþma ile sosyal medya verisinin, kent merkezi alan sýnýrlarýnýn belirlenmesinde ve diðer kent araþtýrmalarýnda kullanýlabileceðine dair önemli bir potansiyel teþkil ettiði ortaya koyulabilmiþ olmaktadýr.

Günümüzde özellikle küresel Güney’deki metropoliten kentlere odaklanan geniþleyen kentleþme olgusu ve alt kentleþme pratikleri üzerine tartýþmalar artmaktadýr. Türkiye'de hýzla geliþen Anadolu kentlerine iliþkin ampirik bulgular yetersizdir. Makale, Denizli'nin geniþleyen kentsel geliþim sürecinin kapsamlý bir analizine dayanmakta ve kentsel geliþimin hýzlý, tartýþmalý ve parçalanmýþ sosyo-mekânsal yapýsýný keþfetmek için itici güçleri araþtýrmaktadýr. Hýzla geliþen Anadolu kentleri örneklerden biri olan Denizli, parçalý kentsel geliþim planlama müdahalelerinin öncü rolünü, ulaþým ve altyapý yatýrýmlarýnýn teþvik edici gücünü ve özel sektör projelerinin önemini vurgulamaktadýr. Araþtýrma yöntemleri, istatistiksel verilerin ve kentsel planlama belgelerinin kapsamlý kentsel mekânsal analizinden, arazi örtüsü deðiþikliklerinin tespitine ek olarak özgün coðrafi analizler ve kentsel geliþimin itici faktörlerine iliþkin tematik haritalar üretmekten oluþmaktadýr. Araþtýrmanýn bulgularý, son 40 yýldaki parçalý kentsel geliþim planlama müdahalelerinin Denizli'nin Merkezefendi ilçesindeki geniþleyen kentsel geliþimi hem tetiklediðini hem de sürdürdüðünü göstermektedir. Birçok önemli kamu yatýrýmý ve gayrimenkul projesi bu geniþleyen kentsel geliþim sürecini desteklemiþ ve kentin sosyo-ekonomik olarak kutuplaþmýþ coðrafyasýnda birbirinden kopuk parçalarýn üretilmesine yol açmýþtýr. Geniþleyen kentleþmenin çeþitlenmiþ ve iliþkisel bir oluþumu olarak Denizli örneði, özgün araþtýrma bulgularý sunmakta ve küresel þehircilik uygulamalarýnýn karþýlaþtýrmalý analizinde farklýlýklarýn yaný sýra dikkate deðer benzerlikleri de içermektedir.

Bu çalýþmada, kentsel dönüþüm projelerinden beklenen faydalarýn çoklu kriter seçimi ve sýralama kararlarýna yardýmcý olmak için yapýsal (Y), çevresel (C) ve sosyo-kültürel (S) ana boyutlar ve bunlara ait alt kriterlerden oluþan bir model önerisinde bulunulmuþtur. Bu modelde yer alan 3 boyut ve 17 alt kriterin önem dereceleri, MCDM yöntemlerinden olan Analitik Hiyerarþi Süreci (AHS) ve Best-Worst Yöntemi (BWM) kullanýlarak deðerlendirilmiþ ve analiz edilmiþtir. 13 uzmanýn görüþlerine dayanan sonuçlara göre, AHS ve BWM yöntemlerinin her ikisinde de yapýsal özelliklerin en önemli boyut olduðu, ardýndan çevresel özellikler ve sosyo-kültürel özelliklerin geldiði görülmektedir. Sonuçlar ayrýca, 17 kriter arasýnda en önemlisinin AHS yöntemine göre yapýsal boyutun bir parçasý olan afet risklerinin dikkate alýnmasý kriteri olduðunu göstermektedir. BWM yöntemine göre en önemli kriter ise çevresel boyutun bir parçasý olan açýk alanlarýn tasarýmý ve peyzaj düzenlemesi olmuþtur. Çalýþmanýn bulgularý, kentsel dönüþüm projelerinden beklenen faydalarý belirlemek için kullanýlacak 3 temel boyutu ve toplamda 17 alt kriteri tanýmlayarak ve her boyut ve kriter için önem aðýrlýklarýný iki farklý yöntemle belirleyerek literatüre önemli katký yapmaktadýr. Bu çalýþmada oluþturulan genel çerçeveyi geniþletmek için daha fazla açýklayýcý çalýþmaya ihtiyaç olduðu açýktýr. Bu çalýþmada, temel boyutlar ve kriterler ile bunlarýn aðýrlýklarý, Türkiye baðlamýnda sunulan uzman görüþlerine dayandýrýlmýþtýr. Kentsel dönüþüm projelerinden beklenen faydalarýn her ülke ve þehir için farklý önceliklere sahip olabileceði düþünülerek, farklý bakýþ açýlarý saðlamak için diðer ülkelerden uzman gruplarý kullanýlarak ülke ve þehir baðlamýnda yeni çalýþmalarýn yapýlmasý faydalý olacaktýr.

Kentsel alanlar kalabalýklaþma ve yüksek yaþam maliyetleri gibi sorunlarla karþý karþýya kalýrken, kýrsal alanlar alternatif yaþam tarzý ve iyileþtirilmiþ yaþam kalitesi arayan farklý göçmen gruplarýný çekmektedir. Bu çalýþma, bu göçmenlerin kim olduklarýna ve taþýnma kararlarýný nelerin etkilediðine dair kapsamlý bir genel bakýþ sunmayý amaçlamaktadýr. PRISMA yönergelerini takip ederek, 2024 yýlýna kadar Scopus ve Web of Science veri tabanlarýnda yayýnlanmýþ 337 makale analiz edilmiþtir. Bulgular, kentten kýra göç edenlerin yaþ, eðitim geçmiþi ve sosyoekonomik statü açýsýndan heterojen bir grup olduðunu ortaya koymaktadýr. Göç motivasyonlarý çok yönlüdür; düþük yaþam maliyetleri ve giriþimcilik fýrsatlarý gibi ekonomik faktörlerin yaný sýra, bir topluluða ait olma ve doðayla iç içe olma gibi ekonomik olmayan itici güçleri de kapsamaktadýr. COVID-19 pandemisi, uzaktan çalýþma olanaklarýný ve saðlýkla ilgili endiþeleri hýzlandýrarak bu eðilimleri güçlendirmiþtir. Bu inceleme, kentten kýra göçün karmaþýklýðýný vurgulayarak, kýrsal topluluk dinamikleri, ekonomik kalkýnma ve politika oluþturma üzerindeki potansiyel etkilerini öne çýkarmaktadýr.