Büyük metropollerde özellikle Istanbul’da 1980 sonrasý geliþen kaçak ve ruhsatsýz yapýlaþma, yaþam alanlarýmýzýn afetlere karþý zarar görebilirliðini arttýrdýðýndan, imar kurallarýna ve ruhsatýna uygun yapýlaþma sürecinin uygulanmasý afetlere hazýrlýklý olmanýn temel þartlarýndan biridir. Planlama ve yapýlaþma süreçlerinde önemli görevleri olan belediyelerin bu süreçleri izlemek ve yönetmek adýna yeterli teknik ve mesleki yeterlilikleri sahip olmadýðý bilinmektedir. Istanbul Valiliði Istanbul Proje Koordinasyon Birimi tarafýndan yürütülmekte olan ISMEP Projesi C Bileþeni kapsamýnda hazýrlanan ve uygulanan bu proje ile, belediyelerde yürütülen imar, yapý ruhsatý ve yapý kullanma izni süreçlerinin daha etkin hale getirilmesi, belediyeye gelen vatandaþlarýn ve proje müelliflerinin, ilgili süreçlere iliþkin her türlü baþvuru ve þikayete iliþkin daha cevap alabilir, hýzlý ve þeffaf bir yapýya kavuþturulmasý saðlanmýþtýr. Bütüncül bir yaklaþým içerisinde kurulan sistem, yapý denetimi ve imar süreçlerinin yönetiminin etkinliðini arttýrdýðý gibi ayný zamanda, afete hazýrlýk kapsamýndaki karar alma ve uygulama aþamalarýna hizmet edecektir.

Bu derleme yazýsý, son dönem Türkiye’sinde gözlemlediðimiz yeni dalga toplumsal hareketlilik ve çevre bilincinin, insan-çevre iliþkisinin de sorgulandýðý yeni bir çevre paradigmasýný kucakladýðýný savunmaktadýr. Dolayýsýyla bu dönem içinde, artan çevre bilinci ve toplumsal hareketlerin sadece ana-akým çevreci veya kapitalist/neo-liberal eleþtirel yaklaþým çerçevesinde açýklanmasý da yetersiz kalmaktadýr. Söz konusu noktada, daha kapsamlý ve kapsayýcý bir çerçeveye, ihtiyaç duyulmaktadýr, ki böyle bir çerçeve de Çevresel Adalet Paradigmasý tarafýndan sunulmaktadýr. Bu makale, çevresel adalet kavramý ve paradigmasýnýn kapsamý ve sýnýrlarýný betimleyerek, Türkiye’de farklý sosyal sýnýflar içinde boy gösteren son dönem çevre-ilintili toplumsal rahatsýzlýklarýn okunmasý ve açýklanmasýna da yardýmcý olabilecek yeni bir pencere açmaktadýr.

“Yaþanýlýrlýk” bireylerin yaþamsal tatmin hissine doðrudan katkýda bulunan, mekanlarýn niteliklerine iliþkin bir ilke olarak tanýmlanmakta, bireyin mekan kullaným tercihini artýracak bir kalite düzeyini tariflemektedir. Ancak burada bahsi geçen kalite düzeyi sadece kapital karþýlýðý ile ölçülen teknik bir ifade içermemektedir. “Mekansal kalite”, insan-mekan iliþkisi içerisinde yer bulan, J.Gibson’ýn geliþtirdiði “Olanaklar Teorisi” ile açýklanan “Mekansal Elveriþlilik” kapsamýnda ele alýnmasý gereken bir niteliktir. Kalite, mekanýn insanýn hangi ihtiyaçlarýna ne ölçüde karþýlayabildiði, mekanýn nelere elverdiði ve bu anlamda da kullanýcýlarýn davranýþlarýný nasýl yönlendirdiði ile doðrudan iliþkilidir. Zira mekan edilgendir ve insan mekanýn etkenidir. Daha da önemlisi kullanýcýsý olmayan mekan sadece nesne ifadesi taþýyacaktýr. Nitekim, insan ve mekan arasýndaki iliþki pragmatik bir baþlangýç sonrasý anlamsal süreçler içermektedir. Ancak bugün birçok kamusal mekan, kullanmaktan ziyade, seyredilmek için tasarlanmaktadýr; bunlar düzenli, temiz ve boþ “insan yok, sorun yok” alanlar(ý)dýr. Ayný yaklaþým özel mekanlarýn organizasyonunda da görülmektedir. Bu durumu mekanýn, iþlevselliðinden ve elveriþ niteliðinden baðýmsýz bir kalite anlayýþý ile kavranýldýðý þeklinde açýklanmaktadýr. Bu çalýþmada mekânsal kalite ve yaþanýlýrlýk olgularý insan-mekan iliþkisi kapsamýndaki süreçler ve kavramlarla iliþkili olarak tariflenmiþtir. Çalýþma, insanlarýn benzer ihtiyaçlar doðrultusunda geliþtirdikleri mekansal arayýþlar ve ihtiyaçlarýna yönelik ortak etkinliklerine zemin oluþturan kamusal mekanlarýn kalite ölçütleri üzerine kurgulanmýþtýr.

Bir havalimaný büyük ve farklý tesislerin, sistemlerin, kullanýcýlarýn, çalýþanlarýn, kurallarýn ve düzenlemelerin birleþiminden oluþur (IATA, 2004). Bu baðlamda havalimaný master planlarý planlama, mühendislik ve teknik tasarýmlar gerektiren, iþletme ve yönetim tekniklerini içeren, politik ve siyasi kararlara ihtiyaç duyan çok disiplinli ve karmaþýk bir yapýdadýr. KTÜ Havalimaný Çalýþma Grubu, havalimaný master planý çalýþmasýnýn çok disiplinli ve karmaþýk yapýsýný göz önünde bulundurarak; International Air Transport Association (IATA) tarafýndan tanýmlanan geleneksel havalimaný master planlama sürecini, stratejik planlama yaklaþýmý ile bütünleþtirerek yeni bir havalimaný master planlama modeli geliþtirmiþ ve Trabzon Havalimaný Revizyon Master Planlamasýnda kullanmýþtýr. Bu makalede, geliþtirilen planlama modeli, süreci ve sonuçlarý Trabzon Havalimaný Revizyon Master Planlamasý özelinde paylaþýlmaktýr.

Ekolojik tasarým ilkeleri küresel çevre sorunlarýna karþý kaçýnýlmaz bir yaklaþýmdýr. Bu nedenle enerji kullanýmýnýn %40’ýndan fazlasý ve sera gazý emisyonlarýnýn üçte birinden sorumlu olan binalarda iklim deðiþikliði etkilerinin azaltýlmasý ve enerji verimliliðinin arttýrýlmasýna yönelik programlara aðýrlýk verilmesi gerekmektedir. Günümüzde kentlerin çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirliðinin saðlanmasý açýsýndan ekolojik planlama ve tasarým bir zorunluluk olmaya baþlamýþtýr. Yaþam çevreleri ekolojik olarak tasarlanýrken; yerleþimlerin çevre üzerindeki etkisinin azaltýlmasý, suyun etkin kullanýmý, toplu taþýma sistemlerinin geliþtirilmesi, yenilenebilir enerji kaynaklarýnýn kullanýmý, düþük düzeyde atýk üretimi, geri dönüþümlü malzeme kullanýmý gibi kriterler önem kazanmaktadýr. Bu kapsamda özellikle son dönemde yapýlan büyük konut projelerinde; çevre kalitesinin yükseltilmesi, ekonomik, ekolojik, sosyal boyutlarýyla “sürdürülebilir” ve “insan gereksinimlerine uyumlu” bir yaþam çevresinin yaratýlmasý amaçlanmaktadýr. Bu amaçla Ankara’nýn en yüksek bölgelerinden Oran semtindeki özel konumu, manzarasý ve prestijli bir bölge içerisinde bulunmasý, Türkiye’nin özel sektör tarafýndan üstlenilen en büyük konut projesi olan Sinpaþ Altonoran seçilmiþtir. Bu makalede; Ankara Sinpaþ Altýnoran Konut Projesinin ekolojik tasarým ilkelerine göre bir deðerlendirmesi yapýlmaktadýr.