Planning. 2023; 33(1): 184-195 | DOI: 10.14744/planlama.2022.78309

Dünya’dan Örnekler ile Kentsel Yayýlým Modelleri

Sýla Balta, Emrah Yýldýrým, Meryem Atik
Akdeniz Üniversitesi, Mimarlýk Fakültesi Peyzaj Mimarlýðý Bölümü, Antalya

Günümüzde kentlerin hýzlý geliþimi ile kent çevresi kýrsal peyzajlarýn ve kýrsal karakterlerin deðiþime uðramasý sonucunda, net bir kýr-kent ayrýmý yapýlmasý mümkün olmamaya baþlamýþtýr. Bununla birlikte artýk sadece kentlerin deðil kent dýþý alanlarýn da büyümeye baþlamasýyla daha da karmaþýk yapýlar oluþmakta, kentin kýrsal peyzajlarý etkilemesi ve deðiþtirmesi sonucunda yeni ara kesitler ve tanýmlamalar ortaya çýkmaktadýr. Bu noktada alan kullanýmlarýnýn net olarak belirlenemediði ve sýnýrlandýrmanýn zor olduðu kentsel ve kýrsal alanlarda beliren geçiþ ve yayýlým bölgelerinin doðru planlama süreçleri ile kýrsal ve kentsel karakterlerin korunmasý adýna izlenmesi ihtiyacý doðmuþtur. Yayýlým çok yoðun bir bölgeden az yoðun bir bölgeye olan hareketi ifade etmekte olup, bu çalýþma ile kentsel ve kýrsal peyzajlar arasýnda kalan alan kullanýmlarýnýn deðiþmesi ve dönüþmesiyle yayýlýmýn bir sonucu olarak ortaya çýkan yeni ara bölgelerde oluþan kentsel yayýlým tanýmlarý; Burlöv - Ýsveç örneði üzerinden “kent çevresi yerleþim alanlarý” (sub-urban), Þangay, Çin örneði üzerinden “geçiþ bölgesi” (periphery), Gaboron, Afrika örneði üzerinden “saçak peyzajlar” (fringe) ve ABD örneði üzerinden “kentsel-kýrsal yayýlým” (sprawl) örnekleri ile incelenmiþ ve kent çevresi kýrsal yayýlým peyzajlarý ve karakteristikleri için mekânsal bir çerçevede ifade edilmeye çalýþýlmýþtýr. Kentsel yayýlýmdan en çok etkilenen alanlarýn kentlerin çevresindeki kýrsal-tarýmsal alanlar olmasý ve dolayýsýyla bu alanlarýn varlýðýný sürdürebilmesinin ortaya çýkan “ara bölgelerin” doðru planlanmasýndan geçtiði düþünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kent-kýr geçiþ bölgeleri, kentsel peyzaj; kentsel yayýlým; kýrsal peyzaj; yayýlým modelleri.

---

Urban Expansion Models with Examples from the World

Sýla Balta, Emrah Yýldýrým, Meryem Atik
Akdeniz University, Faculty of Architecture, Department of Landscape Architecture, Antalya

Today, due to the rapid development of cities and the change in rural landscapes and characters around the city, it has become impossible to make a clear rural-urban distinction. However, with the growth of not only cities but also non-urban areas, more complex structures are formed, and new intersections and definitions emerge due to the city's influence and change in rural landscapes. At this point, the need to monitor the transition and expansion zones that appear in urban and rural areas, where the use of land cannot be clearly determined and where it is difficult to limit, has arisen in order to protect the rural and urban characters with the right planning processes. Expansion refers to the movement from a very dense region to a less dense region. With this study, the definitions of urban sprawl formed in new intermediate regions that emerged as a result of sprawl with the change and transformation of land use between urban and rural landscapes; Burlöv - “sub-urban settlements”through the Swedish example, “periphery” from the Shanghai, China example, Gaboron, “fringe” from the African example, and “urban-rural” from the USA example sprawl examples and the urban environment has been tried to be expressed in a spatial framework for rural scattering landscapes and characteristics. It is thought that the areas most affected by the urban sprawl are the rural-agricultural areas around the cities, and therefore the survival of these areas depends on the correct planning of the emerging “intermediate zones”.

Keywords: Urban-rural periphery, urban landscape; urban sprawl; rural landscape; sprawl models.

---