Kentsel Mekân Organizasyonu ve Sosyo-Ekonomik Yapý: Hiyerarþik Kümeleme Analizi Kullanýlan Grafik Teorisi Temelli Ampirik Bir Çalýþma

Kentsel mekânsal yapý ve kent formuna iliþkin yapýlmýþ olan geçmiþ tarihli çalýþmalarda, sosyo-ekonomik faktörler büyük ölçüde göz ardý edilmiþ, mekânsal yapý ile sosyo-ekonomik yapý arasýndaki iliþki araþtýrma konusu edilmemiþtir. Bu çalýþma: “Kentsel mekân organizasyonu sosyal ve ekonomik özelliklerle iliþkili midir?” sorusuna cevap vermeyi hedeflemektedir. Çalýþma alaný olarak Ýzmir þehri seçilmiþ ve 300’den fazla mahalle sosyal ve ekonomik göstergelere iliþkin benzerliklerine göre kademeli kümeleme analizi kullanýlarak 6 kümeye ayrýlmýþtýr. Küme merkezlerine en yakýn mahalleler, küme temsilcisi olarak seçilerek temsilci mahallelerde mekânýn fiziksel organizasyonu, grafik teorisi endeksleri kullanýlarak ölçülmüþtür. Mahalle düzeyinde gerçekleþtirilen tek-yönlü varyans analizi ile düðüm ve bað ölçeðinde gerçekleþtirilen çoklu karþýlaþtýrma testleri (seri t-testleri) ile elde edilen sonuçlar, farklý sosyal ve ekonomik özelliklere sahip mahallelerde kentsel mekânsal organizasyonunun da farklý olduðunu, bu mahallelerde ölçülen að eriþilebilirlik seviyelerinin farklý olduðunu ortaya koymaktadýr. Bu bulgular, daha geliþmiþ að topolojilerinin daha geliþmiþ sosyal ve ekonomik koþullar ile birlikte varolduklarýný ortaya koymaktadýr. Bu çalýþmanýn ampirik sonuçlarý, planlama sürecinin sosyal ve ekonomik özellikleri farklý olan insanlara benzer kentsel mekânsal organizasyonlar sunmaktan uzak olduðunu ve bunun önemli bir problem olduðunu ortaya koymaktadýr. Tüm mahallelerde benzer bir mekânsal organizyon olamayacaðý ve olmamasý gerektiði açýktýr. Ancak kentsel politikalar ve imar planlarý aracýlýðýyla her mahallede heterojen bir sosyal ve ekonomik yapý elde etmek için çalýþabiliriz. Bu çalýþmada açýklanan yöntem de bu amaca ulaþmada ne kadar baþarýlý olunduðunu ölçmek için kullanýlabilir.

The Organization of Urban Space and Socio-Economic Characteristics: A Graph Theory-Based Empirical Study Using Hierarchical Cluster Analysis

The relationship between the socio-economic factors and the organization of urban space has not received adequate attention in the literature. This study aims to answer the question: Is the organization of urban space associated with social and economic characteristics? The city of Izmir, Turkey, has been selected as the study area and the neighborhoods over 300 in number are grouped into 6 clusters based on their similarities pertaining to the social and economic indicators using hierarchical cluster analysis. The neighborhoods which are closest to the cluster centers selected as the cluster representatives. The organization of space in the representative neighborhoods is quantified using graph theory indices. The results from the ANOVA performed at the global level (or at the neighborhood level) and the post hoc Fisher’s least significant difference tests performed at the local level (or at the node or edge level) both reveal that neighborhoods with different social and economic characteristics have different spatial organizations, and they are different in terms of the network accessibility levels measured through graph theory indices. The findings clearly indicate more developed social and economic conditions co-exist with more developed network topologies. The empirical findings of the present study put forward that the planning process is far from providing similar urban spatial organizations for people that differ in social and economic characteristics, and that is a major real-life problem. It is clear that we cannot and should not enforce similar spatial layouts in all neighborhoods, but we can work for achieving a heterogeneous social and economic structure within each neighborhood through urban policies and development plans. The method described in this study can then be used to assess the degree of success in achieving this aim.