Planning. 2023; 33(1): 123-142 | DOI: 10.14744/planlama.2022.15045

Mahallede Kapsayýcý Kamusal Yaþam Ýçin Eriþilebilirlik Denetimi

Ýlkay Dinç Uyaroðlu
OSTÝM Teknik Üniversitesi, Mimarlýk ve Tasarým Fakültesi, Ýç Mimarlýk ve Çevre Tasarýmý Bölümü, Ankara

Mekânsal eriþilebilirlik, kentlerde adil ve kapsayýcý kamusal yaþamýn oluþumu için ön koþullardan birisidir. Herkes için eþit eriþilebilir kentlerin oluþumunda, düþünsel, mimari, yasal ve örgütsel sistemin önemli etkisi vardýr. Kanunlarda, yönetmeliklerde ve tasarým standartlarýnda yer alan eriþilebilir tasarým konusundaki kurallar, normlar ve ölçütler, gerekli mimari tasarým kriterlerini sunmalarýna raðmen, kamusal mekanlarda fiziksel eriþimle ilgili problemler yaþanmakta ve bu nedenle insanlar hala temel hak ve özgürlüklerinden mahrum kalmaktadýrlar. Bu çalýþma, Türkiye’de yasal belgeler çok açýk bir þekilde kapsayýcý kamusal mekanlarýn ve sokaklarýn oluþumuna dair hükümler içermesine raðmen, neden hala kentlerimizde bu dönüþümlerin gerçekleþmediðini anlamayý hedeflemektedir. Bu kapsamda, mahalle ölçeðinde eriþilebilirlik uygulamalarýnýn düþünsel, mimari, yasal ve örgütsel alt yapýsýnýn deðerlendirilmesi amaçlanmaktadýr. Kapsayýcý kamusal mekanlarýn tasarýmý ve uygulama sürecindeki ‘denetimi’ kavramý, Kevin Lynch’in (1981) ‘verimli’ ve ‘adil’ þehir yaþamý üzerine kurduðu “Ýyi Þehir Formu” teorisinde tanýmladýðý ‘eriþim’ ve ‘kontrol’ parametreleri ile tartýþýlmaktadýr. Mahalle yönetiminin katýlýmcý bir yaklaþýmla aktif bir þekilde sürdürülmeye çalýþýldýðý Çiðdem Mahallesi, bu çalýþmada örneklem olarak seçilmiþtir. Kolektif bir yapý içinde yönetilen Çiðdem Mahallesi’nde, ilgili paydaþlarla derinlemesine söyleþiler yaparak, eriþilebilirlik denetiminin gerçekte nasýl deneyimlendiði, bir arada çalýþma ve iletiþim ortamýnýn varlýðý ve zayýflýklarý tartýþýlmaktadýr. Çalýþmanýn kuramsal yaklaþýmý ve alan çalýþmasýndan edinilen bilgiler ýþýðýnda, çalýþmanýn sonucu mahalle ölçeðinde eriþilebilirlik izleme ve denetleme süreci ve örgütsel iletiþim ortamý üzerine deðerlendirme ve öneriler içermektedir.

Anahtar Kelimeler: Denetim, eriþilebilirlik, kamusal mekân, kapsayýcý tasarým; mahalle.

---

Controlling Accessibility for an Inclusive Public Life in a Neighbourhood

Ýlkay Dinç Uyaroðlu
OSTÝM Technical University, Faculty of Architecture and Design, Department of Interior Architecture and Environmental Design, Ankara

Spatial accessibility is one of the prerequisites for creating an inclusive public life in cities. Its success depends on intellectual, architectural, legal, and organisational aspects. Although legal rules about accessibility included in laws, regulations, and technical design standards mandate necessary architectural criteria for an inclusive public life, individuals might still be excluded from urban spaces and therefore deprived of their fundamental rights and freedoms in public life. This study focuses on why inclusive urban streets and public spaces have not been created yet in Turkey, although legal documents clearly dictate requirements for providing accessible environments for all. In this context, it is aimed to evaluate the intellectual, architectural, legal, and organizational infrastructure of accessibility practices at the neighbourhood scale. The concept of 'control' in the design and implementation of inclusive public spaces is discussed with the parameters of 'access' and 'control' defined by Kevin Lynch (1981) in his theory of 'Good City Form' based on efficient and fair city life. Çiðdem Neighbourhood, where local management is tried to be carried out with a participatory approach, was chosen as the sample area in this study. In Çiðdem District, which is managed in a collective structure, in-depth interviews are held with relevant stakeholders, and how accessibility management is experienced, the existence and weaknesses of a working and communication environment together are discussed. In the light of the theoretical approach of the study and the information obtained from the field study, the result of the study includes evaluations and suggestions on the accessibility monitoring and controlling process and organizational communication environment at the neighbourhood scale.

Keywords: Control, accessibility, public space, inclusive design; neighbourhood.

---