Planning. 2022; 32(3): 519-526 | DOI: 10.14744/planlama.2022.20053

Yerleþmeler ve Karmaþýklýk Kuramý

Emine Yetiþkul
Orta Doðu Teknik Üniversitesi, Þehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ankara

1980’li yýllardan itibaren küreselleþme, teknolojik ilerlemeler, ekonomik, sosyal ve demografik deðiþimle birlikte coðrafi ve siyasi geliþmelerin de etkisiyle Türkiye’de mekansal örüntü deðiþmiþtir. Bu deðiþim sürecinde yerleþme sistemindeki il, ilçe merkezi kademelenmesi, kentsel, kýrsal alan veya tarým, tarým dýþý gibi ikilemler giderek ortadan kalkmýþtýr. Kýrsal alanýn olmadýðý bir yapý ve yönetim biçimi ile büyükþehirler yeniden tanýmlanmýþtýr. Yerleþmeler artýk sýnýrlarý belirgin olan yapýlar bütünü olarak deðil çeþitli yoðunluklardaki ve iþlevlerdeki aðlarýn bütünü olarak görülmektedir. Bu doðrultuda, Türkiye’de deðiþen yerleþme örüntüsünün irdelenmesi ve bu deðiþimin ana belirleyicilerinin ortaya çýkarýlmasý için TÜBÝTAK Kentleþme Programý Çaðrýsý kapsamýnda üniversite-kamu iþbirliðiyle çok ortaklý bir araþtýrma projesi geliþtirdik. “Ýzmir Örneði ile Türkiye'de Deðiþen Yerleþme Örüntüsünün Yorumlanmasý” baþlýklý Projemizi 15 Nisan 2018– 15 Ekim 2021 tarihleri arasýnda yürüterek tamam-ladýk. Projede, yerleþmeleri ve yerleþme örüntüsünü anlamak ve yorumlamak için Karmaþýklýk Kuramýnýn hem nicel hem de nitel araþtýrma yöntemleri içeren mikro-makro kavramsallaþtýrma temelli bir yaklaþým izledik. Bu yazýda, Ýzmir örneði üzerinden yerleþmelere iliþkin geliþtirdiðimiz bu Araþtýrma Projesinin ana hedefleri ile genel araþtýrma çerçevesi açýklanmýþtýr. Ýzmir kent bölgesi ve metropoliten alanýný farklý mekansal ve zamansal ölçeklerde inceleyen Projenin, kentsel temalarý (kentsel çevre, kentsel altyapý, kýrsal çevre, kentsel ulaþým ve kentsel dönüþüm), kavramlarý ve bulgularý ana hatlarýyla verilmiþtir. Buna ek olarak, planlama alanýnýn/kurumunun nasýl ve ne þekilde dönüþmesi gerektiði tartýþmasý da yazýnýn sonunda yer almaktadýr.

Anahtar Kelimeler: Ýzmir, karmaþýklýk kuramý, mikro-makro düzey, yerleþ-me örüntüsü.

---

Settlements and Complexity Theory

Emine Yetiþkul
Department of City and Regional Planning, Middle East Technical University, Ankara, Türkiye

From 1980s, globalization and technological advances, and demographic, economic and social changes, together with effects of geographical and political developments, have transformed the settlement pattern in Turkey. Traditional settlement hierarchy as well as dichotomies between urban and rural or agricultural and non-agricultural areas has become obsolete. With legislative and institutional arrangements that includes rural areas but disregard them, greater (metropolitan) municipality definition has changed too. Now, instead of being a totality with clearly defined borders, settlements have also become a totality of networks with various densities and functions. In this context, a multi-partner Research Project within the scope of TÜBÝTAK Urbanization Program Call was developed in university-public agency cooperation. The Project titled “Interpretation of Settlement Pattern Changes in Turkey: The Case of Ýzmir” was carried out between April 15, 2018 and October 15, 2021. It was aimed to examine the settlement pattern changes in Turkey and reveal the main determinants of the transformation. In the project, an approach based on micro-macro level conceptualization of Complexity Theory, which includes both quantitative and qualitative research methods, was followed. This article represents main targets and general research framework of the Research Project, which exemplifies Izmir city region and metropolitan area at different spatial and temporal scales. Various urban themes (urban environment, urban infrastructure, rural environment, urban transportation and urban transformation), concepts and main findings of the project are outlined. The final section discusses how and in what ways the planning discipline/institution should be transformed in respect to Complexity Theory thinking.

Keywords: Ýzmir, complexity theory, micro-macro levels, settlement pattern.

---