Tarihi, Kültürel ve Doðal Deðerlerin Korunmasý ve Yönetiminde Yeni Bir Yaklaþým: Çanakkale Savaþlarý Gelibolu Tarihi Alaný

Kentsel, ekonomik ve politik dinamiklerin baskýsý karþýsýnda tarihi ve doðal alanlarýn hassasiyeti ve korunmalarýnýn önemi gün geçtikçe artmaktadýr. Buna baðlý olarak koruma yaklaþýmlarý da geliþim göstermekte ve etkin koruma için yeni yaklaþýmlar geliþtirilmektedir. Ülkemizde koruma alanýndaki uygulamalar, uluslararasý kurum ve kuruluþlar tarafýndan da tavsiye edilen ilkelere paralellik gösterse de halen, doðal ve kültürel mirasýn korunmasý ve yönetiminde bütüncül ve etkin olmayan parçacýl yaklaþýmlarýn yarattýðý sorunlar devam etmektedir.
Doðal ve kültürel mirasýn korunmasý ve yönetiminde önemli bir planlama aracý haline gelen alan yönetimi, giderek artan sayýda ve çeþitlilikte oluþturulan alan yönetim planlarý ile koruma mevzuatýmýzda ve uygulamalarýnda yerini almýþtýr. Alan yönetimi mevzuatýna ek olarak, 19.06.2014 tarihinde yürürlüðe giren 6546 sayýlý “Çanakkale Savaþlarý Gelibolu Tarihi Alan Baþkanlýðý Kurulmasý Hakkýnda Kanun” kapsamýnda; Çanakkale Savaþlarý Gelibolu Tarihi Alan Baþkanlýðý’nýn kurulmasý ile “tarihi alan yönetimi” ile ülkemizde koruma alanýnda mevzuat ve yaklaþým açýsýndan yeni bir dönem baþlamýþtýr.
Alan yönetimi ve tarihi alan yönetiminin genel yaklaþýmý ile çerçevesi UNESCO tarafýndan belirlenmiþtir. Ancak, “tarihi alan yönetimi” yaklaþýmý, alanýn özgün nitelikleri nedeni ile 2863 sayýlý yasaya baðlý oluþturulmuþ olan 26006 sayýlý Yönetmelik’in saðladýðý yönetimsel araçlardan farklý bir yasa ve yaklaþým niteliðindedir. Örgütsel yapýlanma ve yetkiler baðlamýnda karþýlaþtýrýldýðýnda, Çanakkale Savaþlarý Gelibolu Tarihi Alan yönetimi mevzuatýnýn getirdiði en önemli farklýlýk; alan baþkanlýðýnýn tüzel bir kiþilik olmasý, alanýn yerinden yönetilmesi, kendisine özgü bir mevzuatý, örgütlenme modeli ve bütçesinin bulunmasýdýr. Alan Yönetimi ile Anýt Eser Kurulunun Kuruluþ ve Görevleri ile Yönetim Alanlarýnýn Belirlenmesine Ýliþkin Usul ve Esaslar Hakkýnda Yönetmelik’e baðlý alan yönetimi yaklaþýmýnda ise; alan baþkaný, danýþma kurulu ve eþgüdüm denetleme kurulunun atanmasý yetkisi Kültür ve Turizm Bakanlýðý’ndadýr. Bakanlýk tarafýndan belirlenen yönetim alanlarýnýn mevzuatý ortaktýr ve alana özgü bir bütçe yoktur.
Alan yönetim planlarýnýn hazýrlanmasý ve uygulanmasý süreçleri açýsýndan karþýlaþtýrýldýðýnda ise; tarihi alan yönetim planý, Tarihi Alan Baþkanlýðý tarafýndan hazýrlanýr veya hizmet alýmý yolu ile hazýrlattýrýlýr, Bakanlýk tarafýndan onaylanýr, alan baþkanlýðý bünyesindeki birimler tarafýndan uygulamasý yapýlýr ve denetlenir. Alan yönetim planlarý ise; Kültür ve Turizm Bakanlýðý tarafýndan veya hizmet alýnarak yaptýrýlýr.
Korumanýn etkinliði baðlamýnda deðerlendirildiðinde; tarihi alan yönetimi bütüncül koruma yaklaþýmý temellidir; doðal, arkeolojik, tarihi ve kentsel kültür varlýklarýnýn korunmasý ve yönetilmesine yönelik olarak tarihi alaný bir bütün olarak ele almaktadýr. Bu açýdan, ülkemizde bugüne dek geliþtirilmiþ olan koruma yaklaþýmlarýndan farklý olarak; kendine özgü örgütlenme, bütçe ve mevzuatý ile yerinden, etkin, ve bütüncüllük baðlamýnda deðerlendirilmesi gereken önemli bir yeni yaklaþým olarak ortaya çýkmaktadýr.
Tarihi alanýn korunmasý, iyileþtirilmesi ve geliþtirilmesine yönelik olarak geliþtirdiði spesifik ilkeler, mevcut koruma mevzuatý içindeki yasal düzenlemelerin dýþýna çýkan yeni bir koruma yaklaþýmýný tanýmlamaktadýr. Bu yeni yaklaþým, tarihi alanlarýn korunmasý ve sürekliliðinin saðlanmasý açýlarýndan mevcut koruma mevzuatýný tamamlayýcý niteliktedir.
Ülkemizde oluþturulan tüm yönetim planý örneklerinin saðladýðý deneyim ile tarihi alan yönetimi yaklaþýmý, koruma ve yönetilmeyi bekleyen diðer tarihi alanlara yönelik özgün ve bütüncül yaklaþýmlarýn geliþtirilmesinde önemli bir model oluþturacaktýr.

A New Approach for Conservation of Historical, Cultural and Natural Assets and Management: Çanakkale Battles Gallipoli Historical Site

Facing the pressure of urban, economic and political dynamics, the importance of conserving the historical and natural areas is increasing. Consequently, conservation approaches are also developing and new approaches for effective conservation are being developed. Although the practices in the conservation field in our country are parallel to the principles recommended by international institutions and organizations, there are still problems arising from integrated and ineffective particle approaches in the protection and management of natural and cultural heritage.
Site management, which has become an important planning tool in the conservation and management of natural and cultural heritage, has taken place in our conservation legislation and practices with an increasing number and diversity of field management plans.
In addition to the field management legislation, “Law on the Establishment of Gallipoli Historical Area Presidency of the Gallipoli Wars” No. 6546, which entered into force on 19.06.2014, “The Establishment of the Gallipoli Historical Area Presidency of the Gallipoli Wars” has begun for management of heritage.
Although the general approach and framework of the site management is defined by UNESCO, the “historical area management” approach, is a different law and approach than the administrative tools provided by the Regulation No. 26006, which was established in accordance with the law No. 2863 based on the specific characteristics of the area. When compared to organizational structure and administration, the most important difference brought by the Gallipoli Historical Site Management Legislation of the Gallipoli Wars; the Historical Area Presidency is a legal entity, in-place manage, has its own legislation, organizational model and own budget.
According to the site management approach, which is related to the law No. 2863; the president of the field, the advisory board and the authority to appoint the coordinating board are commissioned by Ministry of Culture and Tourism. The legislation of the management areas defined by the Ministry, not differentiated and there is no specific budget determined for the area.
When the preparation and implementation of field management plans are compared in terms of their processes; the historical site management plan shall be prepared by the Historical Area Presidency of the historic area or by means of service procurement, be approved by the Ministry and shall be implemented and supervised by the units within the field presidency. Site management plans are made by the Ministry of Culture and Tourism.
When assessed in terms of the effectiveness of conservation; historical area management is based on holistic conservation approach; deals with the historical area as a whole for the conservation and management of natural, archeological, historical and urban cultural assets. In this respect, unlike the conservation approaches that have been developed so far in our country, it emerges as an important new approach that should be evaluated with its own organization, budget and legislation, and in-place governance, effectiveness and integrity.
The specific principles developed for the conservation, improvement and development of the historic site define a new conservation approach that goes beyond the legal regulations in the existing protection legislation. This new approach is complementary to the existing conservation legislation in terms of the conservation and continuity of historic sites.
With the experience provided by all the management plan cases established in our country up until now, the new approach of the historic area administration will become an important model in the development of holistic approaches towards conservation and other historic areas waiting to be managed.