XHýzlý Arama
Ulaþým Planlamasýnda Sürdürülebilir Eriþilebilirlik Yaklaþýmý: Ýstanbul Örneði
Utku Cihan1, Kevser Ýsmet Üstündað21Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Lisansüstü Eðitim Enstitüsü, Þehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalý2Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlýk Fakültesi, Þehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ýstanbul
Eriþilebilirlik, kentlerde yaþam kalitesini belirleyen temel unsurlardan biridir. Sürdürülebilir eriþilebilirlik ise bireylerin temel hizmetlere çevresel, ekonomik ve sosyal açýdan adil bir biçimde ulaþabilmesini ifade eder. Bu kavram, özellikle büyük þehirlerde, toplu taþýma sistemlerinin etkinliði ve hizmetlerin mekânsal daðýlýmý ile yakýndan iliþkilidir. Bu çalýþmada, Ýstanbul’un toplu taþýma sistemine dayalý eriþilebilirlik düzeyleri; seyahat süreleri ve istihdam verileri kullanýlarak kümülatif olanaklar yöntemi ile hesaplanmýþ; Coðrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ortamýnda entegre edilerek mekânsal analizler gerçekleþtirilmiþtir. Analizlerde, literatüre dayalý olarak 30, 60 ve 90 dakikalýk eþik deðerler dikkate alýnmýþ, 2022 yýlý mevcut durumu ile 2040 yýlý ulaþým yatýrýmlarýnýn tamamlandýðý varsayýmsal senaryo, her bir eþik deðer için yeniden modellenmiþ ve karþýlaþtýrýlmýþtýr. Sonuçlar, yapýlacak ulaþým ve istihdam yatýrýmlarý ile 2040 yýlý senaryosunda eriþilebilirliðin tüm zaman eþiklerinde artacaðýný göstermektedir. Ýstanbul’da 60 dakikalýk sürede, istihdama eriþim oranlarýnýn ortalama deðeri %24,41’den %32,55’e çýkmýþtýr. 90 dakikalýk sürede en düþük eriþim deðeri önemli ölçüde yükselmiþtir. Buna karþýn, 30 dakikalýk eriþim süresinde minimum deðer deðiþmemiþtir; bu durum, bazý bölgelerde istihdam alanlarýna kýsa sürede ulaþýmýn halen mümkün olmadýðýný ortaya koymaktadýr. Makale, Ýstanbul’da sürdürülebilir eriþilebilirliðin artýrýlabilmesi için toplu taþýma sistemlerinin güçlendirilmesi, kentsel hizmetlerin mekânsal olarak dengeli biçimde sunulmasý ve çeper mahallelerin ulaþým altyapýsýnýn iyileþtirilmesi gerektiðini ortaya koymaktadýr. Bu öneriler, eriþilebilirlik düzeyini genel olarak yükseltmenin yaný sýra, kent içi mekânsal adaletsizlikleri gidermeyi de amaçlamaktadýr. Çalýþma, bu doðrultuda eriþilebilirlik temelli yaklaþýmlarýn kent planlamasýnda daha fazla dikkate alýnmasý gerektiðini vurgulamakta ve Ýstanbul’un ulaþým politikalarýna katký saðlamayý amaçlamaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilir eriþilebilirlik, kümülatif olanaklar yöntemi, kentsel ulaþým planlamasý, toplu taþýma, ÝstanbulA Sustainable Accessibility Approach in Transportation Planning: The Case of Istanbul
Utku Cihan1, Kevser Ýsmet Üstündað21Mimar Sinan Fine Arts University, Institute of Graduate Studies, Department of City and Regional Planning, Istanbul, Türkiye2Mimar Sinan Fine Arts University, Department of City and Regional Planning, Istanbul, Türkiye
Accessibility is a key determinant of urban quality of life. Sustainable accessibility refers to individuals’ ability to reach essential services in a socially, economically, and environmentally equitable manner. In large metropolitan areas, this concept is strongly associated with the efficiency of public transport systems and the spatial distribution of urban services such as employment, education, and healthcare. This study evaluates public transport-based accessibility in Istanbul using the cumulative opportunities method, incorporating travel time thresholds of 30, 60, and 90 minutes. Calculations are based on employment data for the years 2022 and 2040. Analyses were conducted in a Geographic Information Systems (GIS) environment to visualize and compare accessibility patterns across 1307 traffic analysis zones. The 2040 scenario assumes the completion of all planned transport investments. The findings indicate that accessibility will improve significantly by 2040 at all thresholds. For example, average employment accessibility within 60 minutes increased from 24.41% in 2022 to 32.55% in 2040. The minimum accessibility rate within 90 minutes also showed substantial improvement. However, the 30-minute threshold revealed persistent limitations, as the minimum value remained unchanged, suggesting that some peripheral areas still lack rapid access to employment centers. The study concludes that enhancing sustainable accessibility in Istanbul requires strengthening public transit networks, achieving a more balanced spatial distribution of services, and improving infrastructure in outer districts. These measures are essential not only for increasing overall accessibility levels but also for addressing spatial inequalities and supporting sustainable urban development.
Keywords: Sustainable accessibility, cumulative opportunities method, urban transport planning, public transport, IstanbulMakale Dili: Türkçe