Planning. 2022; 32(3): 345-360 | DOI: 10.14744/planlama.2021.14238

Yayalaþtýrma Yoluyla Bir Belediye Eliyle Ticari Soylulaþtýrma Giriþimine Yerel Dükkân Sahiplerinin Bakýþý

Meriç Kýrmýzý
Sosyoloji Bölümü, Ondokuz Mayýs Üniversitesi Ýnsan ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Samsun, Türkiye

Bu makale Türkiye’de Samsun'da alýþveriþ caddesi yeniden canlandýrýlmasý ve yayalaþtýrýlmasýnýn karþýlýklý etkileþimini çalýþmaktadýr. Ýstiklal Caddesi’nin—yerelde Çiftlik Caddesi olarak tanýnýyor—yayalaþtýrma yoluyla yeniden canlandýrýlmasý, belediyenin projesini desteklemek için ticari bir dernek kuran yerel dükkân sahiplerince baþta olumlu karþýlanmýþtýr. Ancak yayalaþtýrma yoluyla yeniden canlandýrmanýn fiziksel sonucu betonlaþtýrma ve cadde boyunca apartman cephelerinin türdeþleþtirilmesi olmuþtur. Proje caddede toplumsal ortamýn yitirilmesine ve bir ekonomik gerilemeye neden olmuþtur. Caddedeki aile iþletmelerinin mirasçýlarý bu olumsuz sonucun ana nedeni olarak, yukarýdan aþaðýya uygulamayý eleþtirmiþlerdir. Bu eleþtiriyi yanýtlamak ve Samsun’un sosyete caddesinin yeniden canlandýrýlmasýnda neyin yanlýþ yapýldýðýný anlamak için, bu çalýþma yerel dükkân sahiplerinin eleþtirilerini çözümlemiþtir. On beþ derinlemesine yerel dükkân sahibi görüþmesi, bir ulus aþýrý göçmen yaþayan görüþmesi ve dükkân sayýmlarý önemli sorunlarý açýða çýkarmýþtýr. Bunlar sanayisizleþme, banliyöleþme ve yakýn uzaklýklarda alýþveriþ merkezlerinin açýlmasý ve ek olarak, 2010’lardan sonra Ortadoðulu göçmenlerin geliþiyle sonuçlanan kent merkezindeki sosyo-demografik deðiþimlerdir. Bu araþtýrma yakýnda alýþveriþ merkezlerinin eþ zamanlý açýlmasýnýn marka dükkânlarý ve müþterileri oradan uzaklaþtýrarak, caddenin bozulmasýný arttýrdýðýný ileri sürmektedir. Yayalaþtýrma yalnýzca ‘buzdaðýnýn tepesi’ olsa da, günah keçisi yapýlmýþ ve tersine çevrilmiþtir. Bu çalýþma görünüþte iyi olan kentsel planlama uygulamalarýnýn baðlama baðlý olarak, beklenmedik sonuçlar yaratabileceðini göstererek, planlanan mekânlarýn gerçekte yaþanan mekânlarla her zaman örtüþmeyebileceði düþüncesini vurgulamayý amaçlamaktadýr.

Anahtar Kelimeler: Alýþveriþ caddelerinin ekosistemi, yayalaþtýrma, siyasal merkezileþme, alýþveriþ merkezleri; banliyöleþme; ulus ötesi göçmenler.

---

Local Shopkeepers’ Perspectives on an Attempt for Municipally-led Commercial Gentrification Via Pedestrianization

Meriç Kýrmýzý
Department of Sociology, Ondokuz Mayýs University Faculty of Human and Social Sciences, Samsun, Türkiye

This paper studies the interplay between shopping street revitalization and pedestrianization in Samsun in Turkey. The revitalization via pedestrianization of Ýstiklal Street—known in the vernacular as Çiftlik Street—was first welcomed by the local shopkeepers who formed a merchants association to support the municipal project. Yet the physical outcome of pedestrianizationled revitalization was the concretization and homogenization of facades throughout the street. The project caused a loss of social atmosphere and an economic downturn on the street. The successors of family businesses on the street criticized the top-down implementation as the main cause of this negative outcome. To answer this criticism and to understand what was done wrong in the revitalization of Samsun’s high street, this study analyzed local shopkeepers’ criticisms. Fifteen in-depth local shopkeeper interviews, one transnational migrant resident interview, and walking censuses revealed significant issues. These were deindustrialization, suburbanization, and opening of shopping malls in close distances as well as the sociodemographic changes in the city centre finalized by the arrival of Middle Eastern migrants after the 2010s. This research suggests that the simultaneous opening of shopping malls nearby heightened the street’s deterioration by pulling away branded shops and customers. Pedestrianization, while being only the ‘tip of the iceberg’, was used as a scapegoat, and reversed. This study aims to emphasize the idea that conceived spaces might not always overlap with the lived spaces by showing that urban planning practices that are good at face value might create unexpected outcomes depending on the context.

Keywords: Ecosystem of shopping streets, pedestrianization, political centralization, shopping malls; suburbanization; transnational migrants.

---

ATIF KOPYALA