According to one of the assumptions of the neoclassical growth theory, regional inequalities will disappear in the long run. The reason for this is that capital tends to go to less developed regions with higher return rates and labor tends to migrate to developed regions with higher wage levels. It is assumed that these two trends together will cause a convergence between the regions. Other schools of thought, questioning the position of the neoclassical paradigm, tend to argue that growth will increase inequalities as a spatially selective and cumulative process. Regional convergence studies have been one of the topics being studied around the problem of regional development in Turkey since the early 1990s. Convergence studies so far have yielded different results. The reason for this is the use of different spatial scales, different time intervals, and different variables. This study aims to contribute to the convergence discussions by working at a different spatial scale for a different period with a different variable. It uses district level as a territorial unit, years of 1985 and 2004 for time period and development index for variable. Another aim of the study is to understand whether there is any spatial autocorrelation between the districts in terms of development level by calculating Moran's I index. According to the findings of the study, sigma convergence was not observed at the district level. Beta convergence was observed between undeveloped and underdeveloped districts, while divergence was observed among developed districts. This situation led to the emergence of a polarized structure consisting of un(der)developed and developed districts. Other findings of the study are as follows: there is a high level of spatial correlation between districts in terms of development level, however only clusters of developed districts are observed and the district level is the right scale for the implementation of regional development policy in Turkey due to inequalities within provinces (or inter-districts inequalities).
Keywords: Development index, divergence, spatial autocorrelation; convergence.Neo-klasik büyüme teorisinin varsayımlarından birine göre bölgesel eşitsizlikler uzun erimde yok olacaktır. Bunun nedeni olarak sermayenin daha yüksek getiri oranına sahip azgelişmiş bölgelere gitme eğiliminde olması ile emeğin daha yüksek ücret düzeylerine sahip gelişmiş bölgelere doğru kayma eğilimi gösterilmektedir. Bu iki eğilimin birlikte bölgeler arasında bir yakınsamaya neden olacağı varsayılmaktadır. Neoklasik paradigmanın konumunu sorgulayan diğer düşünce okulları ise büyümenin mekânsal olarak seçici ve birikimsel bir süreç olarak eşitsizlikleri artıracağını iddia etme eğilimindedirler. Bölgesel yakınsama çalışmaları 1990’ların başından beri Türkiye’de bölgesel kalkınma sorunsalı etrafında çalışılan konulardan biri olmuştur. Yakınsama çalışmaları şimdiye kadar farklı sonuçlar vermiştir. Bunun nedeni farklı mekânsal ölçeklerin, farklı zaman aralıklarının ve farklı değişkenlerin kullanılmasıdır. Bu çalışma ise yakınsama tartışmalarına farklı bir değişkeni, farklı bir zaman aralığı için farklı bir mekânsal ölçekte çalışarak katkı koymayı amaçlamaktadır. Çalışma mekânsal ölçek olarak ilçeyi, zaman aralığı için 1985–2004 arasını ve değişken olarak gelişmişlik endeksini kullanmaktadır. Çalışmanın bir diğer amacı da Moran’s I endeksini hesaplayarak gelişmişlik düzeyi açısından ilçeler arasında herhangi bir mekânsal ilgileşim olup olmadığını anlamaktır. Çalışmanın sonucuna göre ilçe düzeyinde bir sigma yakınsaması gözlenmemiş, düşük ve orta düzey gelişmişlik düzeyine sahip ilçeler arasında beta yakınsaması gözlenirken gelişmiş ilçelerin diğer ilçelerden ıraksama eğiliminde olduğu gözlenmiştir. Bu durum ise gelişmiş ve gelişmemiş ilçelerden oluşan iki kutuplu bir yapının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bunun dışında çalışmanın diğer bulguları da şunlardır: gelişmişlik düzeyi açısından ilçeler arasında yüksek düzeyde bir mekânsal ilişki olduğu, ancak sadece gelişmiş ilçelerden oluşan kümelenmelerin gözlendiği ve il içi (veya ilçeler arası) gelişmişlik farklılıkları yüzünden Türkiye’de bölgesel kalkınma politikalarının uygulanması için doğru ölçeğin ilçe düzeyi olduğudur.
Anahtar Kelimeler: Gelişmişlik endeksi, ıraksama, mekânsal otokorelasyon; yakınsama.