Ýklim deðiþikliði ve ekolojik bozulmanýn sebep olduðu felaketler karþýsýnda kentlerin geleceði kent planlamasý ile kentsel altyapý arasýndaki hassas denge ile doðrudan iliþkili hale gelmiþtir. Kentlerdeki risklerin yönetilmesi, mevcut altyapýnýn kapasitesinin yönetimi ve iklim deðiþikliði karþýsýnda uyumlaþtýrýlmasý için kent planlama ve kentsel altyapý arasýndaki iliþkinin yeniden ele alýndýðý bütünleþik sürdürülebilir kent planlama ve yönetimi yaklaþýmlarý uzun bir süredir tartýþýlmaktadýr. Özellikle son otuz yýldýr, dünyanýn farklý ülkelerinde çeþitli sebeplerle kent planlamasý ile kentsel altyapý yatýrýmlarýnýn ayrýþan bir çizgi izlediði görülmektedir. Neoliberal politikalarýn etkisi altýnda kentsel projelerle kent planlama süreci kentsel rantýn yeniden daðýtýldýðý bir mekanizmaya dönüþtürülürken, kentsel altyapý yatýrýmlarý da yer yer bu dönüþümün etkilerini siyasi açýdan meþrulaþtýracak mega projeler olarak topluma sunulmaktadýr. Bu kopuþ kaynaklarýn verimli ve etkin kullanýlamamasýna, kentsel ekosistemin olumsuz etkilenmesine ve kentsel gündelik yaþamýn kýrýlganlaþmasýna ve kesintiye uðramasýna sebep olmaktadýr. Planlama ile altyapýyý yeniden bir arada ele alacak bir çerçevenin geliþtirilmesi kaçýnýlmaz bir ihtiyaç halini almýþtýr.

Bu yazýda, perçin etkisi kavramý üzerinden Türk otomotiv yan sanayisinin dayanýklýlýðýna iliþkin niceliksel ve mekânsal bir okuma yapýlýyor. Yazýda sektörün dayanýklýlýðý ikincil veriler üzerinden yan sanayi firmalarýnýn birincil tedarik aðý içinde kalabilme becerileri baðlamýnda ele alýnýyor. Çalýþmamýzýn ampirik çerçevesini Türk ekonomisinin motoru olarak kabul edilen Marmara Bölgesi’ndeki dört otomotiv odaðý (Bursa, Ýstanbul, Kocaeli, Sakarya) oluþturuyor. Yaptýðýmýz analizler perçin hipotezinin bu bölgedeki mekânsal etkilerinin homojen olmadýðýný gösteriyor. Ekonomik coðrafya ve bölge planlama perspektifinden deðerlendirdiðimizde bu dört odaðýn birbirinden, üretim organizasyonu, büyüklük ve tarihsel geliþim süreçleri bakýmlarýndan olduðu kadar, ana- yan sanayi baðlantýlarýnýn yoðunluk ve mekânsal tercihleri bakýmýndan da farklýlaþtýðýný ve her odaðýn kendi yapýsal özellikleri ve geliþme yörüngeleri doðrultusunda perçin ekonomilerine farklý tepkiler verdiðini söyleyebiliriz.

Sosyal ve ekonomik olanaksýzlýklar ve farklýlýklar ülkeler arasýnda olduðu gibi bölgeler hatta iller arasýnda dengesiz geliþmeye sebep olmaktadýr. Bu farklýlýklarýnýn giderilmesine yönelik uygun politikalarýn oluþturulmasý için öncelikle bölgesel geliþmiþlik düzeyinin il/bölge ya da alt bölge ölçeðinde doðru belirlenmesi ve nedenlerinin tartýþýlmasý gerekir. Ülkemiz için, farklý düzeydeki istatistiki bölgeler için geliþmiþliði tartýþabilmek/karþýlaþtýrabilmeyi saðlayabilmek için günün toplumsal, ekonomik ve teknolojik geliþimlerini/deðiþimlerini göz önüne alan geliþmiþliði en iyi ifade eden yeni bir veri seti önerisinin ortaya koyulmasý amaçlanmaktadýr. Bu amaca iliþkin olarak, ülkemizde 1980’den bugüne yapýlan tüm geliþmiþlik düzeyi çalýþmalarýnda kullanýlan deðiþkenlere yönelik çalýþma kapsamýnda önerilen 3S (sýralama, sýnýflama, seçme) yaklaþýmý sistematik bir deðerlendirme saðlamýþtýr. Böylelikle, bölgesel geliþmiþlik düzeyi çalýþmalarýnda kullanýlabilecek deðiþkenler, nedenleri ile belirlenerek üzerinde uzlaþýlmýþ bir veri seti oluþturulmasý öngörülmüþtür. Periyodik, karþýlaþtýrmaya olanak veren bulgularla bölgelerin farklýlýklarý ve benzerliklerinin ortaya konulmasý, gerçekçi sýralama ve sýnýflamalarýnýn yapýlmasý, sonuçta düzey farklýlýklarýný azaltacak bölgesel politikalarýn oluþturulmasý beklenmektedir.

Günümüzde kültürel peyzajlar hýzlý ve radikal deðiþimler geçirmektedirler. Bu deðiþimler kültürel peyzajlarýn korunmasý ve yönetilmesi baðlamýnda deðiþimi anlama ve tanýmlama konusunu gündeme getirmiþtir. Bu kapsamda deðiþimin tespiti üzerine farklý bakýþ açýlarýna sahip birçok araþtýrma bulunmaktadýr. Bu çalýþmada ise niceliksel bir yöntem olan tarihi peyzaj deðerledirmesi ve niteliksel bir yöntem olan rehberli gezi birlikte, Bursa’nýn Ýznik ilçesinde uygulanmýþtýr. Bu amaçla tarihi peyzaj deðerlendirmesi kapsamýnda, alana ait 1943,1953,1963,1973,1997,2011,2016 hava fotoðraflarý ve 1839 yýlýna ait harita sayýsallaþtýrýlmýþtýr. Buna ek olarak rehberli gezi yöntemi kapsamýnda saha çalýþmasýnda 28 adet rehberli gezi yapýlmýþtýr. Özellikle Unesco’nun 2012 yýlýnda yapmýþ olduðu güncel tarihi kentsel peyzaj tanýmý kapsamýnda, her iki yöntem çalýþma alanýnda uygulanmýþ ve elde edilen bulgular, üç baþlýkta toplanmýþtýr. Bunlar doðal çevredeki deðiþimler, somut kültürel mirastaki deðiþimler ve somut olmayan kültürel mirastaki deðiþimlerdir. Her bir baþlýktaki deðiþim süreçleri neden sonuç iliþkisi içinde net olarak belirlenmiþtir. Araþtýrma sonucunda, Ýznik kentinin sahip olduðu kültürel peyzaj deðerlerinin zaman içinde deðiþtiði tespit edilmiþtir. Bu kapsamda kültürel peyzajlarýn sürdürülebilirliði saðlanmasýnda farklý yöntemlerin birlikte kullanýlmasýnýn pozitif etkisi belirlenmiþtir.

Türkiye’de kentsel dönüþüm üzerine gerçekleþtirilmiþ çok sayýda çalýþma bulunmaktadýr. Ancak, kentsel dönüþümün yerel siyaset ile iliþkisi daha fazla araþtýrma yapýlmasý gereken bir çalýþma alanýdýr. Bunun için öncelikle kentsel dönüþümü deðiþen kentsel siyasi coðrafya ile iliþkili biçimde ele almak; dönüþüm alanlarýnda yerel seçim sonuçlarýnýn deðiþimine odaklanmak gerekmektedir. Makale kapsamýnda gerçekleþtirdiðimiz araþtýrma, bu yönde atýlmýþ sýnýrlý bir ilk adýmdýr. Çalýþma, kentsel dönüþüm odaklý politikalarýn yerel siyasetin dinamiklerini deðiþtirmekte olduðu tespitinden yola çýkmaktadýr. Bu deðiþen dinamikleri araþtýrmanýn ilk adýmý, farklý siyasi partilerin kentsel dönüþüme iliþkin politikalarýnýn ve uygulamalarýnýn yerel seçim sonuçlarýna etkisini sorgulamaktýr. Böylesi bir araþtýrma için en iyi örneklerden biri, merkezi yönetimin ve yerel yönetimin farklý siyasi partilerde olduðu Ýzmir kentidir. Ýzmir, Çevre ve Þehircilik Bakanlýðý ve Ýzmir Büyükþehir Belediyesi aracýlýðýyla, AKP ve CHP tarafýndan yürütülmekte olan kentsel dönüþüm uygulamalarýnýn yoðunlaþtýðý bir örnektir. Makale kapsamýnda, Ýzmir’de 2009 ve 2014 yerel seçim sonuçlarýný temel alan bir araþtýrma gerçekleþtirilmiþtir. Ýzmir’in ilçe ve mahalle düzeyinde siyasi coðrafyasýndaki süreklilikler ve deðiþimler ortaya konmuþ; özellikle kentsel dönüþüme konu olan mahallelere odaklanýlmýþtýr. Makalemiz birbiriyle iliþkili önemli bulgularý ortaya koymaktadýr. Ýlk bulgu, hem merkez kentte hem de bu merkezin çeperinde yer alan ilçelerde yerel seçimlerde CHP’nin oy kaybý ile AKP’nin oy kazancýný çarpýcý bir þekilde göstermektedir. Ýkinci bulgumuz, “kentsel dönüþüm alaný” ilan edilen mahallelerin önemli bir bölümünde yerel seçim sonuçlarý itibariyle CHP’nin oy kaybýndaki ve AKP’nin oy kazancýndaki eþ zamanlýlýða dikkat çekmektedir. Üçüncü bulgu, kentsel dönüþüm alaný ilaný iki farklý yasal dayanaða göre (6306 ve 5393/73 sayýlý yasalar) yapýlsa dahi; sonuç olarak bu alanlarýn önemli bir bölümünde, AKP’nin oy oranlarý artarken CHP’nin oy oranlarý azalmaktadýr. Makalemiz, kentsel dönüþüm alaný ilan edilen mahallelerde tespit edilen çarpýcý yerel siyasal deðiþimlerin altýný çizmekte ve bunlarýn derinlemesine araþtýrýlmasýna yönelik olarak çözümleyici bir çerçeve öne sürmektedir.

Bu makalenin temel amacý, kent hakký kavramýný kentsel dönüþüm tehdidi altýndaki bir gecekondu mahallesi üzerinden tartýþmaktýr. Makale, temel olarak kavramýn materyal olmayan, ampirik boyutlarýnýn altýný çizmektedir. Bu baðlam içinde makalenin teorik kýsmýnda Lefebvre’in ortaya attýðý, bireyin istediði yerde yaþama ve kendi geleceðine karar verme hakký olarak da anlaþýlabilecek kent hakký kavramý tartýþýlacaktýr.
Bu noktadan hareketle, kentsel dönüþüm tehdidini deneyimleyen Ýstanbul Derbent mahallesinde bir araþtýrma yapýlmýþtýr. Bundaki amacýmýz, gecekondu mahallesindeki insanlarýn nasýl yaþadýklarýný ve gelecekte nasýl yaþamak istediklerini araþtýrmaktý. Buna ek olarak bu makale, mevcut kentsel dönüþüm ihtimalinin mahalledekilerin taleplerinin aksi yönde iþlediðini göstermeyi amaçlamaktadýr. Dolayýsýyla makale iki temel izleðe sahiptir. Öncelikle, Derbent mahallesinde yaþayanlarýn nasýl bir hayat tarzýna sahip olduðu anlaþýlmaya çalýþýlacak, ikinci olarak mahalle sakinlerin gelecekte nasýl bir mahalle hayal ettikleri aktarýlacaktýr. Bulgular, mahalle sakinlerinin çok güçlü bir mekansal aidiyet hissine sahip olduklarýný göstermektedir. Saha araþtýrmasý tespitlerimize göre Mahalle sakinleri mekâna ve komþularýna duygusal baðlýlýk içindeler. Biz de bu makalede, mekâna baðlýlýðýn bu duygusal boyutlarýnýn kent hakkýnýn çok önemli birer parçasý olduðunu tartýþmaya açýyoruz.