Planning. 2023; 33(3): 393-420 | DOI: 10.14744/planlama.2023.57855

Mardin Kültürel Peyzaj Alaný’nýn Üstün Evrensel Deðeri ve UNESCO Dünya Miras Listesi Adaylýk Süreci Üzerine Bir Deðerlendirme

Nazlý Ece Geyik¹, Sýrma Turgut^2
1Ýzmir Kavram Meslek Yüksekokulu, Tasarým Bölümü, Ýç Mekan Tasarýmý Programý, Ýzmir
²Yýldýz Teknik Üniversitesi Mimarlýk Fakültesi, Þehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ýstanbul

Ýnsanoðlu, tarih boyunca kendi ürettiklerini koruma isteði duymuþtur. Süreç içerisinde koruma yaklaþýmlarý deðiþmiþ, zamanla tek yapý ölçeðinden yapý gruplarýna ve yerleþme ölçeðine doðru evirilmiþtir. Bu baðlamda “koruma” olgusu, yaþam alanlarýnda üretilen somut ve somut olmayan deðerleri kendi kapsamýna alarak geniþlemiþtir. Bu amaçla, geçmiþten devralýnan ve geleceðe taþýnmak istenen; evrensel niteliklere sahip ve insanlýðýn ortak mirasý olan kültürel ve doðal deðerler koruma altýna alýnmaktadýr. UNESCO, uluslararasý önem taþýyan ve bu nedenle takdire ve korunmaya deðer doðal oluþumlara, anýtlara ve sitlere “Dünya Mirasý” (DM) statüsü vermektedir. UNESCO tarafýndan 17 Aralýk 1975 yýlýnda yürürlüðe giren “Dünya Kültürel ve Doðal Mirasýnýn Korunmasýna Dair Sözleþme” ile bu deðerler evrensel bir boyutta korumaya alýnmýþtýr. Türkiye’de 1983 yýlýnda taraf devlet olarak ilgili sözleþmeyi kabul etmiþtir. Böylece Türkiye’deki doðal ve kültürel deðerler de evrensel boyutta dünya mirasý listesine girmeye baþlamýþlardýr. 2000 yýlýndan beri geçici listede yer alan ve Dünya Mirasý Listesi’ne aday olan Mardin, M.Ö. 2000’ler den bu yana birçok medeniyete ev sahipliði yapmýþ ve halen günümüzde de çok renkli ve çok katmanlý sosyo-kültürel ve fiziki yapýya sahip kadim bir kenttir. Tarihi yapýlarý ve dokusu ve sosyo-kültürel bileþenleriyle dünya mirasý niteliði taþýyan kent, somut ve somut olmayan kültürel deðerleriyle kültürel peyzaj adýna önemli bir örnek teþkil etmektedir. Yerinde yapýlan gözlemler ile birincil ve ikincil kaynaklarýnincelenmesiyle literatür deðerlendirilmesi yapýlarak çalýþmanýn yöntemi belirlenmiþtir. Bu çalýþmada, Mardin’in Dünya Mirasý Listesi’ne (DML) adaylýk süreci, kentin tarihî belleði ile yapýlarý, kültürel kimliði ve sahip olduðu Üstün Evrensel Deðerlerin (ÜED) ortaya konmasý hedeflenmektedir. Bu baðlamda bu çalýþmayla varýlmak istenen sonuçta kent için yapýlan tüm müdahaleler deðerlendirilerek, Mardin’in bir bütün olarak somut ve somut olmayan deðerlerinin gelecek kuþaklara aktarýlmasý ve “kültürel peyzaj” kavramý olarak Dünya Miras Listesi’nde yer almasý için öneriler sunulmuþtur.

Anahtar Kelimeler: Dünya miras alaný, Mardin kültürel peyzaj alaný; Mar-din kentsel sit alaný; kültürel peyzaj; üstün evrensel deðer.

---

An Assessment of The Outstanding Universal Value of The Mardin Cultural Landscape Area and The UNESCO World Heritage List Nomination Process

Nazlý Ece Geyik¹, Sýrma Turgut^2
1Izmir Kavram Vocational School, Department of Design, Interior Design Program, Izmir, Turkey
²Yýldýz Technical University Faculty of Architecture, Department of Urban and Regional Planning, Istanbul, Turkey

Human beings have felt the desire to preserve their own production throughout history. In the process, protection approaches have changed, and over time, they have evolved from single structure scale to structure groups and the settling scale. In this context, the phenomenon of “protection” has expanded by taking the tangible and untangible values produced in living areas into its own context. To this end, cultural and natural values, which are inherited from the past and are wanted to move to the future, are protected by universal qualifications and the common legacy of humanity. UNESCO gives the status of “World Heritage”(WH) to natural formations, monuments and sites that are internationally important and therefore worthy of admiration and protection. The values are protected in a universal dimension with the “Convention on the Protection of World Cultural and Natural Heritage”, which was implemented by UNESCO on December 17, 1975. In 1983, Turkey adopted the relevant agreement as the entity state. Thus, the natural and cultural values in Turkey have started to enter the universal-sized world heritage list. Mardin has been on the temporary list since 2000 and has been nominated for World Heritage List. It has been home to many civilizations since the 2000 B.C. and is now an ancient city with mul-ticolor and multi-layered socio-cultural and physical structures. The city,which is characterized by its historical structures and texture and socio-cultural components as world heritage, is an important example of cultural landscape with its tangible and untangible cultural values. The method of study was determined by evaluating literature by examining primary and secondary sources with onsite observations. In this study, the nomination process for. Mardin’s World Heritage List (WHL) is intended to reveal the historical memory and structures of the city, its cultural identity and its outstanding Universal values(OUV). In this context, all the interventions made for the city were evaluated and recommendations were made to transfer Mardin's tangible and untangible values as a whole to future generations and to be included in the World Heritage List as the concept of “cultural landscape”.

Keywords: World heritage site, Mardin cultural landscape area; Mardin urban conservation site; cultural landscape; outstanding universal value.

---