Arazi Düzeninin Çanak Çömleksiz Neolitik (ÇÇN) Dönemdeki Kökeni – Akarçay Tepe Plaka C (Nizip Eski Kenti)

Ýlk insan yerleþme tipo-morfolojisini gösteren, Çanak Çömleksiz Neolitik (ÇÇN) Döneme ait Akarçay Tepe Plaka C (Nizip Plakasý)’nin, mekana bilinçli bir müdahalenin varlýðýnýn ve artisanal bir ürünle arazi düzeninin kayýt altýna alýndýðýnýn ispatý olduðu bilinmektedir. Bu baðlamda; bu makale, Plaka C’nin mekansal özelliklerini ortaya koyarak bugünki kentsel konumunu ve dönemsel yerleþme niteliðini, Plaka arazi düzeninin mevcut peyzajda ve kentsel dokuda kalan izleri üzerinden belirlemeyi amaçlamaktadýr. Dönem yerleþmesinin arazi aplikasyon ilkelerini tespit etmek bir diðer amaçtýr. Mülkiyet oluþturmaya yönelik arazi düzenlemesi ve arazi modeli þeklindeki kaydýnýn ÇÇN Dönem’den bu yana süregelen bir insan davranýþý ve mekaný þekillendirme ihtiyacý olduðunu betimlemek makalenin hedefidir. Makale ayrýca, yerleþme tasarým ilkeleri kentleþme kuramý kapsamýnda rasyonel bir ÇÇN Dönem yerleþme modeli geliþtirmeyi hedeflemektedir. Plaka C’nin mekansal analizinden hareketle, plakanýn izlerinin bir miras ve varlýk olduðu ve izlerin korunmasýnýn gerekliliði tartýþýlmýþtýr. Bu baðlamda, kentsel planlama ve kentsel arkeoloji disiplinlerinin rolü eleþtirel bakýþ açýsýyla deðerlendirilmiþtir. Araþtýrmada; multidisipliner bir inceleme yöntemi kullanýlmýþtýr. Plaka C’nin arazi düzeninin en eski Nizip yerleþme planýna sayýsal olarak iþlenmesi, sayýsal yükseklik modelinin ve topografya haritalarýnýn oluþturulmasý ve Plaka C arazi düzeninin mevcut arazi yapýsý ve kadastral düzenle örtüþtürülmesi yoluyla bir veri tabaný hazýrlanmýþtýr. Plaka arazi düzeni, tasarýmý ve ölçüleri mevcut kentsel doku ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. Analizlerde; Nizip yerleþmesinin çeþitli dönemlerine ait halihazýr haritalarý, hava fotoðraflarý, imar planlarý ve kadastral planlarý kullanýlmýþtýr. Çalýþma, literatür taramasý ile desteklenmiþtir. Arkeolojik bir buluntudan hareket edilerek belirlenen mekansal izler, 2018 yýlýnda yapýlan arazi çalýþmasýyla yerinde kontrol edilmiþtir.

The Roots of Land Arrangement in the Pre-Pottery Neolithic Age – The Akarçay Tepe Plaque C (Nizip Old City)

As the representation of the initial typo-morphology of a human settlement, the Akarçay Tepe Plaque C (Nizip Plaque) belonging to the PrePottery Neolithic (PPN) Age is known to be the proof of the presence of a conscious intervention to space and that land arrangement was registered with an artisanal product. In this context, this article aims to determine the Plaque C’s location in today’s city and settlement characteristic at the time of production by presenting its spatial features through the traces of the Plaque layout remaining in the existing landscape and urban texture. The other aim is to determine land application principles of that settlement period. To present land arrangement having the intention of defining property and recording in the form of a land model as a human behavior and a need for restructuring space since the PPN Age is the objective of the article. The article also targets to develop a rational PPN period settlement model on the basis of settlement design principles and within the context of the theory of urbanization. Based on the spatial analysis of the Plaque C, it is discussed that the traces of the Plaque are a heritage and a possession the preservation of which is a need. In line with this, the role of the disciplines of urban planning and urban archaeology is evaluated with a critical point of view. A multidisciplinary method was used for the research. A database was prepared by digitally processing the Plaque C layout onto the oldest settlement plan of Nizip, forming its digital elevation model, and topographic maps and superimposing the Plaque C layout with the existing land and the cadastral layout. The Plaque layout, design and dimensions were compared to the current urban texture. The Nizip settlement base maps of different periods, aerial photographs, urban implementation plans and cadastral plans are used in the analysis. The study is supported by a literature survey. The spatial traces determined from an archaeological artefact were checked on site by a field study conducted in 2018.