Hýzla Üzerine Kent Gelen Köyün, Kentleþme Ýle Ýmtihaný: Uzundere

Türkiye’de kýrýn varoluþsal sorunlarý birikerek artarken, bu sorunlardan bir bölümünün “kentsel” kategorilerin içine aktarýlýyor olmasý çözüme katký saðlamamaktadýr. Baþka bir deyiþle, kýrsal alanlardan kentsel alan, kýrsal yerleþmelerden kentsel yerleþme elde etmek, kýrsal sorunlar yumaðýndan kurtulmanýn akýlcý bir yolu deðildir. Tersine, kýrýn birikmiþ ihmallerinin çözümüne verilecek katký, kýrýn “kýr” gibi tanýmlanmasý ve kýra yönelik politikalarý farklýlaþtýrmakla mümkündür.

Bu yazý, Ýzmir merkez kentinin dýþ çeperlerinin dayandýðý “eski köy”lerden biri olan Uzundere’nin kentsel dinamiklerle olan imtihanýný incelemektedir. Þimdiki statüsüyle Uzundere Mahallesi, metropolün hizmet sektörüne katký veren bir iþgücünü barýndýran, genellikle az katlý evlerden oluþan kýrsal karakterini koruyan bir yerleþimdir. On dört büyük þehrin sýnýrlarýný il sýnýrlarýna geniþleten 6360 sayýlý yasadan uzun yýllar önce mahalle olan Uzundere’yi, Ýzmir merkez kentinin saçaklanarak içine almasý kolay olmamýþ, coðrafi konumu ve kendine özgü sosyo-ekonomik yapýsý, köyü yapýlaþma baskýsýndan korumuþtur.
Son zamanlarda Karabaðlar ilçesi ve yakýn çevresinde belediyenin ve bakanlýðýn faaliyetlerinden haberdar olan halkýn dilinde, “kentsel dönüþüm” en çok konuþulan konulardan biridir. Mahalleyi içine alacak bir dönüþümün, yerleþmenin kýrsal doku özelliklerini, tarihsel ve kültürel geçmiþini yitirmesine yol açacaðýný düþünmektedirler. TOKÝ’nin yerleþime komþu olan geniþ araziyi devralmasý kaygýlarý artýrmaktadýr. Bu noktada, Uzundere’nin sahip olduðu sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri koruyan ve geleceðe saðlýklý bir mekânsal yapýyý taþýyacak yaklaþýmýn nasýl olmasý gerektiði, bu amacýn hangi hedefler ve araçlar yardýmýyla inþa edilebileceði ciddi bir soru olarak karþýmýza çýkmaktadýr.

Uzundere’nin bugün var olan ve yerlileri tarafýndan devam ettirilmesi istenen kýrsal niteliði, yalnýzca planlama disiplinince geliþtirilen saðlýklý arazi kullaným kararlarý ile sürdürülemez. Yönetiþimsel bir zeminde, yerleþmenin niteliksel sürdürülebilirliðini saðlayan sosyo-ekonomik, kültürel araçlarla desteklenmiþ mekânsal düzenin kurulmasý gerekli görülmektedir.

Bu yazýya temel oluþturan çalýþmada, Karabaðlar Belediyesi’nden alýnan veriler, saha araþtýrmalarý, hane halký anketi ve yüz yüze görüþme yöntemleri ile elde edilen görüþlerden yararlanýlarak bir araya getirilen bulgular, tablo ve grafiklere aktarýlarak yorumlanmýþ ve çeþitli sonuçlar ortaya çýkarýlmýþtýr.

Mevzuatta meydana gelen deðiþimlerin, yerleþme ölçeklerinde ve yaþayanlar üzerindeki etkilerinin spesifik olarak incelenmesinden çýkan sonuçlar neyi deðiþtirebilir tartýþýlabilir. Ancak bu çaba, uzun erimli ve bütüncül bir planlama kurumsallýðýndan uzak zeminlerde yapýlan hazýrlýklarýn, planlama ilkelerinin saðlýklý iþleyiþini nasýl zedelediðinin ortaya konulmasýna, kurumsal olarak planlamanýn bir önlem yaklaþýmý ve dili geliþtirilmesi gerektiðinin anlaþýlmasýna katkýda bulunmuþtur.

The Challenging Dilemma of The Village Between The Rural and The Urban: Case of Uzundere Village Under Pressure of Rapid Urbanization

While the existential problems of the countryside have been accretive, transferring a part of those problems into the “urban” categories does not contribute to the solution. In other words, it is not a rational way of getting rid of a ball of rural problems to obtain urban area from rural areas, urban settlement from rural settlements. In contrast, the contribution to solution of accumulated negligence of the countryside is possible by defining the countryside like “countryside” and differentiating the policies for the countryside.

This writing examines the examination of Uzundere, one of “the old villages” to which the external fringes of Izmir city center reach, in urban Dynamics. The Uzundere Neighborhood, with its current status, is a settlement, which shelters a labor force contributing to services sector of the metropolis, consists of low-rise houses in general and preserves its rural character. It did not become easy for Izmir city center to fray and include Uzundere, which was a neighborhood long years before the law no 6360 expanding borders of fourteen big cities to the provincial borders, into itself and its geographical position and its unique socio-economic structure have protected the village from the pressure of housing.

“Urban transformation” has recently been one of the mostly spoken issues by the public aware of the activities of the municipality and the ministry in the Karabaglar district and its immediate vicinity. They consider that a transformation to involve the neighborhood shall cause the settlement to lose its rural texture features, its historical and cultural past. It has increased the concerns that HDA has taken over the wide terrain neighbor to the settlement. At this point, it has confronted us as a serious question how the approach should be, which preserves the socio-economic and cultural features of Uzundere and shall carry a healthy spatial structure into future, and by the help of which targets and means the mentioned aim shall be built.

The current rural character of Uzundere, which the residents also want to continue, cannot be maintained only by decisions of healthy land use developed by the planning discipline. On a governance basis, it is regarded necessary to set up a spatial order supported by socio-economic and cultural means enabling the qualitative sustainability of the settlement.
In the study forming a basis to this writing; the findings, brought close together by benefiting from the data received from the Karabaglar Municipality, field researches, opinions obtained by household interview survey and face-to-face interview methods, were tabulated and graphed and then interpreted, and various results were revealed.

What the result from the specific examination of effects of the changes in regulations on the settlement scales and the residents can change is debatable. However, this effort has contributed to revealing how the preparations made far from a long-range and holistic planning institutionalism damage the proper functioning of planning principles and also to understanding that institutional planning needs to develop a measure approach and language.