Türkiye Kentlerinin Sürdürülebilir Yaþam Kalitesi Temel Bileþenlerinde Daðýlýmý ve Kümelenmesi [Planning]
Planning. 2021; 31(2): 170-190 | DOI: 10.14744/planlama.2020.48658

Türkiye Kentlerinin Sürdürülebilir Yaþam Kalitesi Temel Bileþenlerinde Daðýlýmý ve Kümelenmesi

Arzu Taylan Susan
Bursa Teknik Üniversitesi Mimarlýk ve Tasarým Fakültesi, Þehir ve Bölge Planlama Bölümü, Bursa

Bu makale, Türkiye Düzey-3 bölgelerindeki yaþam kalitesini, nesnel ve öznel ölçütleri kullanarak, mekânsal boyutuyla deðerlendirmeyi, böylece sosyo-ekonomik kalkýnma ve kentleþme politikalarýna katký saðlamayý amaçlamaktadýr. Ekonomistlerin ve coðrafyacýlarýn kentlerde yaþam kalitesinin ölçülmesiyle ilgili tartýþmalarýný bölgesel geliþme ve sürdürülebilirlik baðlamýna taþýyan çalýþma, temel bileþen ve k-ortalamalar kümelenme analizlerini kullanmýþtýr. Bulgulara göre, Türkiye kentlerindeki yaþam kalitesi beþ bileþende ayrýþýrken, “Yaþam Standartlarý Yüksek”ve “Mutlu, Saðlýklý ve Güvenli”kentleþme bileþenleri temel ayýrt edici niteliktedir. Baþka bir deyiþle, ekonomik, fiziki ve sosyal altyapý yatýrýmlarýnýn fazla olmasý, her zaman mutluluk ve memnuniyet getirmemektedir. Bu bileþenlerle yapýlan kümelenme analizinde dört kent kümesi bulunmuþtur. Yaþam standartlarý en yüksek ve nispeten mutlu Küme-2 kentleri, ülkenin batýsýndaki büyükþehirler ve yakýnlarýndaki farklý büyüklükteki kentlerden oluþmaktadýr. Bunlarýn çevresindeki Kume-3 kentleri, Türkiye’nin en mutlu ve iyi-olma-halini en fazla saðlayan orta-küçük ölçekli kentlerdir. Yaþam standartlarý orta düzeyde olmasýna raðmen, en mutsuz olan Küme-1 kentleri, çoðunlukla ülkenin doðu ve güneydoðu bölgelerindeki büyük þehirlerdir. Genelde nesnel yaþam kalitesi düþük seviyede olmasýna raðmen daha mutlu Küme-4 kentleriyle komþudurlar. Bu sonuçlar, yaþam standartlarýnýn büyük þehirlerde merkezileþme ve çevrelerine olumlu yayýlma etkisine karþýn, öznel yaþam kalitesinin merkez-kaç etkisini göstermektedir. Büyük þehirler, kentleþmenin olumlu etkileri kadar negatif dýþsallýklarýný da deneyimledikleri için, öznel deðerler buralarda düþmekte komþularýnda ve uzaklaþtýkça artmaktadýr. Ancak, doðu ve güneydoðu bölgelerinde, olumlu etkiler azalýrken dýþsallýklarýn artmasý, güvenlik sorunuyla da ilgili görünmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kentleþme, kümelenme analizi; sürdürülebilir kalkýnma; temel bileþen analizi; yaþam kalitesi; yaþam memnuniyeti; yaþanabilirlik.

Distribution and Clustering of Turkish Cities on the Principle Components of Sustainable Quality of Life

Arzu Taylan Susan
Bursa Technical University Faculty of Architecture and Design, Department of City and Regional Planning, Bursa

This article aimed to evaluate the quality of life across the NUTS-3 regions in Turkey with spatial aspects regarding objective and subjective indicators so that to contribute into socio-economic development and urbanization policies. Bringing the discussion of economists and geographers in measuring urban quality of life into regional development and sustainability context, this study applied principal component and k-means cluster analysis. Accordingly, five components constitute urban life quality in Turkey. Most distinguishing components are urbanization with “Higher Life Standards” and urbanization as “Happy, Healthy and Secure”. That is, more economic, physical and social infrastructure investments seem always not to provide happiness and satisfaction. Based on these components, the cluster analysis revealed four city clusters. Cluster-2, which encompass greater cities and their neighbors with various scales in western Turkey, has the highest life standards
and obtains intermediately happy residents. Surrounding them, Cluster-3 includes medium-small scale cities, which are the happiest cities that satisfy well-being utmost. Despite medium-level life standards, Cluster-1 possesses unhappiest cities mostly in eastern and southeastern regions with greater population. In the same region, Cluster-4 cities are happier in spite of their lower level objective qualities. Based on results, higher objective life quality in greater cities addresses centralization and spillover effects, while lower subjective quality tends to be centrifugal. As greater cities experience both positive and negative influences of urbanization, the subjective evaluations decline in contrast to neighboring and more distant cities. Moreover, cities of eastern and southeastern regions seem to experience less positives and more externalities, which might be due to security problems.

Keywords: Urbanization, cluster analysis; sustainable development; principle component analysis; quality of life; life satisfaction; livability.

Arzu Taylan Susan. Distribution and Clustering of Turkish Cities on the Principle Components of Sustainable Quality of Life. Planning. 2021; 31(2): 170-190

Sorumlu Yazar: Arzu Taylan Susan, Türkiye
Makale Dili: Türkçe
LookUs & Online Makale