Planning. 2014; 24(2): 74-84 | DOI: 10.5505/planlama.2014.29591

Ýnsan Ýhtiyaçlarý ve Mekansal Elveriþlilik Kavramlarý Perspektifinde Yaþanýlýrlýk Olgusu ve Mekansal Kalite

Meriç Demir Kahraman
Ýstanbul Teknik Üniversitesi, Þehir Ve Bölge Planlamasý Bölümü, Ýstanbul

“Yaþanýlýrlýk” bireylerin yaþamsal tatmin hissine doðrudan katkýda bulunan, mekanlarýn niteliklerine iliþkin bir ilke olarak tanýmlanmakta, bireyin mekan kullaným tercihini artýracak bir kalite düzeyini tariflemektedir. Ancak burada bahsi geçen kalite düzeyi sadece kapital karþýlýðý ile ölçülen teknik bir ifade içermemektedir. “Mekansal kalite”, insan-mekan iliþkisi içerisinde yer bulan, J.Gibson’ýn geliþtirdiði “Olanaklar Teorisi” ile açýklanan “Mekansal Elveriþlilik” kapsamýnda ele alýnmasý gereken bir niteliktir. Kalite, mekanýn insanýn hangi ihtiyaçlarýna ne ölçüde karþýlayabildiði, mekanýn nelere elverdiði ve bu anlamda da kullanýcýlarýn davranýþlarýný nasýl yönlendirdiði ile doðrudan iliþkilidir. Zira mekan edilgendir ve insan mekanýn etkenidir. Daha da önemlisi kullanýcýsý olmayan mekan sadece nesne ifadesi taþýyacaktýr. Nitekim, insan ve mekan arasýndaki iliþki pragmatik bir baþlangýç sonrasý anlamsal süreçler içermektedir. Ancak bugün birçok kamusal mekan, kullanmaktan ziyade, seyredilmek için tasarlanmaktadýr; bunlar düzenli, temiz ve boþ “insan yok, sorun yok” alanlar(ý)dýr. Ayný yaklaþým özel mekanlarýn organizasyonunda da görülmektedir. Bu durumu mekanýn, iþlevselliðinden ve elveriþ niteliðinden baðýmsýz bir kalite anlayýþý ile kavranýldýðý þeklinde açýklanmaktadýr. Bu çalýþmada mekânsal kalite ve yaþanýlýrlýk olgularý insan-mekan iliþkisi kapsamýndaki süreçler ve kavramlarla iliþkili olarak tariflenmiþtir. Çalýþma, insanlarýn benzer ihtiyaçlar doðrultusunda geliþtirdikleri mekansal arayýþlar ve ihtiyaçlarýna yönelik ortak etkinliklerine zemin oluþturan kamusal mekanlarýn kalite ölçütleri üzerine kurgulanmýþtýr.

Anahtar Kelimeler: Ýnsan ihtiyaçlarý, insan-mekan iliþkisi; mekansal elveriþlilik; mekansal kalite; yaþanýlýrlýk.

---

Livability and Spatial Quality in terms of Human Needs and Spatial Affordances

Meriç Demir Kahraman
Department Of Urban And Regional Planning, Istanbul Technical University, Istanbul

The term livability is defined as a principle which contributes directly to the vital satisfaction of individuals, and is related to the specifications of spaces. It defines a quality level that enhances the spatial usage preferences of individuals. However, ‘quality level’ as used here is not a technical statement measured only by its capital provision. The term “spatial quality” must be considered within the scope of ‘Spatial Affordances’ as described by the ‘Theory of Affordances’ developed by J. Gibson in the field of human-space relationships. Spatial quality is directly related to the extent to which space meets human needs, and in this sense, how space orients human behavior, given that space is passive and humans its determinants. More importantly, a space that has no users can only carry the significance of object. Thus, the relation between human and space contains a semantic magnitude that follows from its pragmatic inception. However, many public spaces today are especially/intentionally designed to be observed rather than used: orderly, clean, empty, ‘no human, no problem’ spaces. The same attitude can also be observed in the spatial organization of private spaces. In this context, it may be said that space is apprehended as a concept of quality rather than in terms of its affordance specifications. In recognition of this, the terms ‘spatial quality’ and ‘livability’ are described in this study in terms of their relation with the processes and concepts of human-space relations. The study is based on the quality criteria for public spaces, insofar as these spaces form the basis for humans’ search for space according to shared needs and activities.

Keywords: Human needs, human-space relationship; spatial affordances; spatial quality; liveability.

---